-’s Gravenhage- Steeds meer regeringen beperken de ruimte waarin burgers zich kunnen organiseren, zich uitspreken of protesteren. Deze wereldwijde ontwikkeling ondermijnt democratische instituties, vergroot instabiliteit en bemoeilijkt internationale samenwerking en handel. De krimpende maatschappelijke ruimte is geen randverschijnsel, maar een onderwerp van strategisch belang voor het Nederlandse buitenlandbeleid.
Dat schrijft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een vandaag verschenen advies. De raad geeft aan dat het beschermen van maatschappelijke ruimte – fysiek, digitaal en transnationaal – noodzakelijk is voor vrede, veiligheid, handel en rechtsorde, en dat het ontbreken ervan ook Nederland raakt. Lees verder onder de afbeelding>
AIV-voorzitter Bert Koenders: “Een vrije publieke ruimte is geen luxe, maar vormt een randvoorwaarde voor democratie en veiligheid. Waar maatschappelijke organisaties worden geweerd, media het zwijgen worden opgelegd en burgers hun stem verliezen, ontstaan kwetsbare en onbetrouwbare verhoudingen. Het beschermen van de maatschappelijke ruimte is essentieel voor onze veiligheid, rechtsorde en geloofwaardigheid. Als ons buitenlandbeleid effect wil hebben, moeten we die waarden overal blijven verdedigen – ook als dat lastiger en minder vanzelfsprekend wordt.”
Afwegingskader
In het advies schetst de raad hoe maatschappelijke ruimte onder druk staat in verschillende typen landen, en biedt een afwegingskader om per situatie tot strategische keuzes te komen – met oog voor langetermijnbelangen, diplomatieke risico’s en consistentie tussen beleidsterreinen. De raad wijst erop dat maatschappelijke ruimte alleen kan bestaan als mensen zich vrij kunnen uitspreken én daartoe in staat worden gesteld. Dat vergt een buitenlandbeleid dat niet alleen oog heeft voor mensenrechten, maar ook aandacht voor sociaaleconomische omstandigheden en politieke verhoudingen.
Enkele aanbevelingen uit het advies:
- Maak maatschappelijke ruimte een integraal onderdeel van veiligheids-, mensenrechten- én economisch beleid;
- Geef ambassades meer ruimte om lokale maatschappelijke organisaties snel en flexibel te ondersteunen;
- Bescherm diaspora in Nederland tegen druk en beïnvloeding vanuit buitenlandse overheden;
- Voorkom dat diplomatieke of economische keuzes het mensenrechtenbeleid ondermijnen.
Digitale druk en internationale beïnvloeding
Het AIV-rapport gaat ook in op nieuwe bedreigingen, zoals de inzet van kunstmatige intelligentie en sociale media voor censuur en surveillance. Ook transnationale netwerken van activisten, diaspora en journalisten staan steeds vaker onder druk. Juist in die context moet Nederland, samen met de EU en andere partners, zorgen voor een samenhangende, strategische inzet.
Het volledige advies Krimpende maatschappelijke ruimte: vrijheid en veiligheid onder druk is te raadplegen via: https://www.adviesraadinternationalevraagstukken.nl.
