Rome / Warschau Het Vaticaan oefent druk uit op de Poolse bisschoppen om hun verzet tegen Amoris- laetitia op te geven – en bereikte aldus een eerste succes. De Poolse bisschoppenconferentie heeft vandaag nieuwe richtlijnen gepubliceerd over de uitvoering van de controversiële pauselijke brief.
Al meer dan twee jaar verdeelt dit post-synodale schrijven Amoris-laetitia de kerk. De Poolse Bisschoppenconferentie verzette zich tegen de door paus Franciscus gepropageerde interpretatie, waarmee de Duitse Bisschoppenconferentie of de bisschoppen van Malta feitelijk echtscheiding en voor de tweede keer huwen erkenden. Officieel is deze erkenning alleen geldig in ‘uitzonderlijke gevallen’, maar de realiteit kan reden geven voor individuele pastorale aanpassingen.
Sinds 2013 werkt Paus Franciscus, geadviseerd door kardinaal Walter Kasper, aan een “overwinnen” van de diepe ‘kloof’ die de afgelopen decennia is ontstaan tussen het kerkelijk recht en de “realiteit van alledag” van veel katholieken. Wat bedoeld wordt, is dat veel katholieken gaan scheiden en een tweede of zelfs derde huwelijk aangaan, omdat ze meer de heersende tijdgeest en de mogelijkheden van de staatswetgeving volgen dan de leer van de kerk. Als gevolg hiervan zijn ze volgens de kerkelijke leer echter uitgesloten van de sacramenten. Omdat de gelovigen in veel gevallen hun situatie niet meer als een zonde zien en het niet langer als zodanig willen erkennen, zoeken progressieve kerkelijke kringen naar de aanpassing van de kerk aan de tijdgeest.
Met andere woorden, als gelovigen niet langer leven volgens de kerkelijke leer, moet de kerk afgestemd worden op de gelovigen. Maar dit zal ‘de kerk op zijn kop zetten’. De kerk, moeder en leraar van de gelovigen, wordt gedegradeerd tot student en de studenten, die moeten leren en geleid worden, worden leraren. Dat is de revolutionaire logica van de generatie van ’68 en van alle revolutionairen.
Het resultaat is een ernstige tegenstrijdigheid met de eeuwige leer en praktijk van de kerk.
Vox populi vox Dei
Om deze tegenstrijdigheid niet teveel op de voorgrond te plaatsen, zijn sinds 2013 allerlei kunstgrepen toegepast. Een daarvan is dat niet de leer, maar alleen de praktijk is veranderd. Dit is bedoeld om de kennelijk onjuiste indruk te wekken dat praktijk en leer twee afzonderlijke en autonome gebieden zijn. In werkelijkheid, zoals het gezond verstand leert, is de praktijk de implementatie van de leer en dus de directe consequentie ervan.
Maar Paus Franciscus en kardinaal Kasper willen een innovatie in de leer en de praktijk van de kerk afdwingen, althans in uitzonderlijke gevallen, zoals zij benadrukken. Maar uitzondering of regel, feit is dat het principe van de onveranderlijke geldigheid van de leer wordt geschonden. Het kan er toe leiden dat wat straks als uitzondering wordt gezien, in een mum van tijd verandert in regel. Die intentie is al genoemd: door aanpassing moet de kerk aangepast worden aan het wereldse denken. Om de te verwachten weerstand in de kerk zo klein mogelijk te houden, zijn de afgelopen jaren verschillende ‘camouflagetactieken’ gebruikt.
Kasper had verwacht dat in 2016 de officiële regel als volgt zal zijn: elke bisschop zou moeten beslissen voor zijn eigen diocese. Maar deze nadruk op zelfbeschikking en eigen verantwoordelijkheid doet twijfels rijzen over de grondbeginselen van de kerk dat er maar één doctrine is die wereldwijd hetzelfde is en voor iedereen geldt – uiteraard ook in de praktijk. Het woord van de universele kerk moet worden vervangen door de denkwijze van de plaatselijke kerken. Dit ging gepaard met een latente anti-Rome sfeer. Het is niet Rome dat beslist, maar de plaatselijke bisschop.
In werkelijkheid wordt niet de plaatselijke bisschop bedoeld, maar de landelijke bisschoppenconferentie. Wat op wereldniveau niet meer van toepassing zou moeten zijn, namelijk uniformiteit, zou zeer goed van toepassing moeten zijn op het niveau van de bisschoppenconferentie.
Het voorspel werd gegeven door de voormalige diocese van Paus Franciscus: Buenos Aires. Franciscus gebruikte zijn invloed daar om zijn gewenste interpretatie van Amoris-laetitia te vertalen in pastorale richtlijnen.
Om deze intentie te verhullen, voerde het Vaticaan negen maanden lang capriolen uit door alles te ontkennen ( in september 2016), wat in juni 2017 werd toegegeven. Deze bevestiging ging stilzwijgend, zodat het publiek er pas een half jaar later over hoorde, en alleen bij toeval dankzij een attente journalist. Franciscus stelde de wereld voor voldongen feiten. Deze procedure werd een Paus onwaardig genoemd.
Maar dat was slechts de eerste stap. Zodra de pastorale richtlijnen van Buenos Aires waren ingevoerd en de critici van Amoris laetitia, waaronder de Dubia-kardinalen, verrast werden, zette Rome de tweede stap. Plots was er niets meer over van zelfverantwoordelijkheid en zelfbeschikking. De andere bisschoppen van Argentinië kregen nu te horen dat Rome van hen eenheid wilde in de interpretatie van Amoris laetitia. In gewone taal: de andere diocesen en bisschoppen van het land moeten zich houden aan de richtlijnen van Buenos Aires.
Maar dat is niet alles
Het nee van de Poolse Bisschoppen
De Poolse Bisschoppenconferentie werd de ‘woordvoerder’ van een oppositie tegen de pauselijke innovaties. De bisschoppen tussen de Oostzee en de Beskiden maakten het zichzelf niet gemakkelijk. Voor bisschoppen is het fundamenteel een probleem, zelfs een groot probleem, om zich te verzetten tegen de wil van de paus. Uiteindelijk echter heerste het standpunt dat loyaliteit aan de eeuwige doctrine van de kerk belangrijker was dan overeenstemming met de grillen van de paus. Critici van Amoris laetitia hadden herhaaldelijk benadrukt dat geen paus het gezag had om de onverbreekbaarheid van het sacramentele huwelijk te veranderen. In Rome was men er niet enthousiast over.
Hoewel er verschillende opvattingen en overwegingen waren binnen de Poolse bisschoppenconferentie, kwamen de bisschoppen uiteindelijk tot een akkoord waarin stond dat Amoris-laetitia alleen met de instrumenten van de kerk kon worden gelezen , dus in het licht van continuïteit en kerkelijke traditie. Dat betekent dat er alleen veranderingen kunnen komen als deze overeenkomen met de traditie. Een duidelijke nee tegen de communie voor hertrouwd gescheidenen.
De innovaties van kardinaal Kasper werden van ’tafel geveegd’. Het gevolg was de te voorziene paradox dat in twee buurlanden dezelfde kerk zeer verschillende posities inneemt. In Duitsland is het hertrouwd gescheidenen toegestaan om te communie te gaan, in Polen niet. Officieel mogen ze dit alleen in “uitzonderlijke gevallen” in Duitsland doen, maar iedereen weet, in de eerste plaats hun uitvinder Kasper, dat de “uitzondering” feitelijk een dambreuk betekent. Precies dat werd ook nagestreefd, ondanks alle ontkenningen.
Franciscus benadrukte verschillende keren, dat hij “alleen” processen wil initiëren. Het “proces” is een progressief instrument, omdat het begint vanuit een eigen dynamiek. Iedereen die een proces “gewoon” wil initiëren, verwacht verdere gevolgen door de kracht van het feitelijke en een domino-effect.
Druk van Rome op de Poolse bisschoppen
Als dit niet snel genoeg gebeurt, zal worden nageholpen. Een jaar nadat de Poolse bisschoppen hun verdediging van de leer van de kerk tegen de Paus/Kasper interpretatie hadden geformuleerd, werd bekend dat Rome massieve druk uitoefende op de Poolse bisschoppen, zodat ook zij zich aanpassen aan de pauselijke zienswijze.
De informatie komt uit de eerste hand, van Paus en Vaticaankenner Andrea Tornielli. Een teken dat men zich in Rome al helemaal veilig voelt als het gaat om Polen. Nauwelijks opgemerkt, kopte Tornielli afgelopen 10 juni: „Amoris laetitia, de Poolse Bisschoppen zoeken overeenstemming met Franciscus“.
Op dezelfde dag werd het document “Pastorale richtlijnen in het licht van de Apostolische Exhortatie Amoris laetitia” gepubliceerd door de Poolse bisschoppenconferentie. Er waren dus een paar vragen in de zaal: waarom een tweede beleidsdocument? Zijn de richtlijnen van oktober 2017 niet (goed) genoeg?
Journalist Tornielli openbaart het geheim. Hij verwijst naar een kleine passage in de verklaring van de persdienst van de bisschoppenconferentie, die met het document aan pers en publiek werd overhandigd. Het nieuwe document van de Poolse bisschoppen “behandelt” de kwestie van de communie voor hertrouwde gescheidenen niet.
In hun richtlijnen van oktober 2017 interpreteerden Poolse bisschoppen Amoris Laetitia en de kwestie van hertrouwd gescheidenen in het licht van het Familiaris-Consortio van paus Johannes Paulus II. Familiaris Consortio sluit toegang tot de sacramenten uit en eist, als een voorwaarde voor toelating, dat de betroffen personen, die in de staat van scheiding zijn door de voortzetting van een geldig sacramenteel huwelijk, samenleven als broers en zussen.
Precies deze lezing moet worden overwonnen door Laetitia Amoris. Voor dit doel werd de dubbele synode van het gezin gehouden in 2014 en 2015. Er was geen andere reden voor een dubbele synode.
Poolse Bisschoppen moeten hun weerstand stoppen
Gisteren waren er verdere bevestigingen dat Rome “druk op de Poolse bisschoppen uitoefende om hun positie op Amoris laetitia aan te passen”. De nieuwe, tweede richtlijn dient dit doel. De Poolse bisschoppen hebben hun standpunt over de hertrouwd gescheidenen, die tot voor kort nog, door de kerk ‘overspeligen’ werden genoemd, niet herzien. Maar ze maakten ze onzichtbaar. Een duidelijke etappeoverwinning in Rome.
Sinds de publicatie van de eerste richtlijnen acht maanden geleden, is er geen sprake van dat Rome de interpretatie van Amoris-laetitia overlaat aan de verantwoordelijkheid van de individuele bisschoppen. Het werd niet publiekelijk gezegd. Achter de schermen echter, wordt er stevige druk uitgeoefend.
De Poolse bisschoppenconferentie moet er toe gebracht worden om een nieuw document te schrijven over de uitvoering van Amoris laetitia, die duidelijk verschilt van wat in het najaar werd verspreid, en die Paus Franciscus en zijn medestanders helemaal niet leuk vonden.
Sindsdien zijn er acht maanden verstreken, er was grote stilte. Maar de schijn bedriegt. Het sterke nee van de Poolse bisschoppen tegen de communie voor overspeligen werd door Rome steeds heftiger bekritiseerd en (zwaargewicht) staatssecretaris Pietro Parolin, onlangs te zien als deelnemer aan de Bilderberg-conferentie van dit jaar, heeft persoonlijk bij de Poolse bisschoppen geïntervenieerd.
De dreiging van de Kardinaal-staatssecretaris
Il Fatto Quotidiano (FQ) verwijst naar bronnen in Krakau en Warschau, welke laten weten dat Parolin de Poolse bisschoppen de volgende vraag stelde:
“Wil je echt de eenheid met de paus verbreken? Ben je je hiervan bewust? ”
De rest wordt nu verzorgd door de apostolische nuntius, mgr. Salvatore Pennacchio, die van de staatssecretaris de opdracht kreeg om een “doorlopend werk van overreding” te verrichten.
Ook bepaalde benoemingen van Poolse bisschoppen voor prestigieuze taken moeten worden begrepen als onderdeel van dit “werk van overreding”, zoals de benoeming van aartsbisschop Henryk Hoser van Warschau als pauselijke speciale gezant voor Medjugorje en de creatie tot kardinaal van aartsbisschop Konrad Krajewski.
De afgelopen maanden is de situatie af en toe zo hoog opgelopen dat een breuk met Rome zeer dicht bij kwam. Niet weinig Poolse bisschoppen waren en zijn verontwaardigd over de aanpak van Rome inzake echtscheiding, tweede huwelijk en communie. Uiteindelijk echter won het verlangen naar eenheid. Waarnemers zeggen dat vooral onder trouwe katholieken, bisschoppen, priesters en gelovigen, de bereidheid om te gehoorzamen een essentieel kenmerk is. Een factor waarmee progressieven in het Vaticaan speculeren – meestal succesvol. De nieuwe richtlijnen werden aangenomen met de altijd gewenste unanimiteit, maar “met grote buikpijn”, volgens FQ.
In dit opzicht zijn aanzienlijke delen van de Poolse geestelijkheid allesbehalve enthousiast, evenals Radio Maria en het katholieke dagblad Nasz Dziennik. Polen heeft sterke, invloedrijke en onafhankelijke, katholieke media.
Aartsbisschop Skworc verantwoordelijk voor nieuwe tekst
Het controversiële achtste hoofdstuk van Amoris Laetitia is aangepast door de Poolse bisschoppen.De bisschoppen wilden “geen olie op het vuur gooien”. Voorstanders van de Romeinse “aanbevelingen” zeggen echter dat het tweede document de “harde” passages uit het eerste document niet meer bevat.
De hoofdredacteur van het nieuwe document was Wiktor Skworc, de aartsbisschop van Katowice, die zeer hoog wordt gewaardeerd door paus Franciscus.
De Poolse bisschoppen zijn dus nog lang niet op de lijn Franciscus/Kasper. Maar ze hebben hun zichtbare weerstand wel opgegeven. Bovenal lijkt Franciscus precies te weten op wie hij in Polen kan rekenen.
Bron: EWTN/ Giuseppe Nardi/MDR Foto: KND
