-Jerevan- Midden in de onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan, om een vredesakkoord te bewerkstelligen, zetten de Azerbeidzjanen hun culturele en religieuze ‘zuivering’ in de regio Nagorno-Karabach voort. Sinds het begin van de laatste fase van de oorlog zijn honderden kerken, kloosters en andere religieuze uitingen beschoten, leeggeroofd of anderszins vernield
De afgelopen weken kwamen weer meldingen met foto- en filmmateriaal naar buiten waarop vernielingen en vandalisme te zien zijn. Dat alles terwijl Armenië en Azerbeidzjan op het punt staan een vredesovereenkomst te ondertekenen, welke eindelijk een einde zou kunnen maken aan hun decennialange conflict over het betwiste grondgebied van Nagorno-Karabach.
Fel punt van discussie tussen de partijen is het vernietigen van christelijke Armeense bezittingen, zoals kerken, kloosters en kruisbeelden in het gebied door Azerbeidzjan. Religieuze plaatsen, gebouwen en voorwerpen die vaak al duizenden jaren in de regio aanwezig zijn.
Eerste christelijke natie
Al in 301 na Christus omarmde Armenië het christendom en zijn de identiteit en cultuur van Armenië nauw bepaald door het christelijke geloof, wat deze historische symbolen zo belangrijk maakt voor het voortbestaan van Armenië als volk. Het christendom heeft de Armeniërs gesteund gedurende hun pijnlijke geschiedenis, gekenmerkt door wijdverbreide vervolging en massaal lijden gedurende honderden jaren. Die geschiedenis omvat de eerste genocide van de twintigste eeuw, toen ruim 1,5 miljoen Armeniërs systematisch werden uitgeroeid door de Ottomaanse Turken, een feit dat zowel Turkije als Azerbeidzjan tot op de dag van vandaag ontkennen.
Daarom moet het behoud van deze religieuze plaatsen een voorwaarde zijn voor een duurzame vrede tussen de twee landen. Door die geschiedenis te respecteren en te eren zou Azerbeidzjan de boodschap afgeven dat het werkelijk vrede met Armenië wil. Uit alle tekenen blijkt echter dat Azerbeidzjan zich in de tegenovergestelde richting beweegt.
‘Restauratie’
Onder het mom van restauratie ontmantelde Azerbeidzjan de beroemde Ghazanchetsots-kathedraal in Shushi kort nadat het de stad had ingenomen. De kathedraal was een symbool van de Armeense aanwezigheid in de regio. Later kwamen er meer schokkende beelden uit de stad naar buiten: Azerbeidzjaanse troepen verwoestten een monument ter herinnering aan de Armeense genocide. Op recente satellietbeelden is te zien dat de vernietiging door Azerbeidzjan van Armeense religieuze en culturele bezienswaardigheden onverminderd doorgaat, inclusief de sloop van de 177 jaar oude kerk van St. Johannes de Doper in Shushi en de sloop van de kerk van de Hemelvaart in Berdzor alsook de verwoesting van vrijwel het ganse dorp Karintak, waar nu een moskee wordt gebouwd op de plek waar ooit het centrum van de stad was.
Ondanks het overweldigende bewijs van een aanhoudende culturele genocide blijft Azerbeidzjan elke schuld aan de ontheiliging van deze religieuze plaatsen ontkennen. Ze hebben zelfs het bevel van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) van november genegeerd waarin Azerbeidzjan werd opgeroepen “alle noodzakelijke maatregelen te nemen om daden van vandalisme en ontheiliging, welke het Armeense culturele erfgoed aantasten, inclusief maar niet beperkt tot kerken en andere plaatsen, te voorkomen en te bestraffen.”
Project om een klooster in ieder geval digitaal te redden
In de zomer van 2019 hadden de Armeniërs al een vooruitziende blik, één jaar voordat de oorlog uitbrak in Artsakh. Studenten van het TUMO Center for Creative Technologies produceerden een 3D-scanproject van het Armeense Dadivank-klooster, dat werd gebouwd tussen de 9e en 13e eeuw. De studenten wilden de technologie benutten om een van de belangrijkste monumenten uit de Armeense geschiedenis tot leven te brengen, zodat mensen over de hele wereld deze konden zien en kennis nemen van de rijke cultuur van Armenië. Zij wisten niet dat hun inspanningen spoedig zouden uitmonden in een instandhoudingscampagne. Nu de regio en het klooster in handen zijn van Azerbeidzjan, is het scannen van het Dadivank-klooster door de studenten, het enige teken dat er wellicht overblijft van het Armeense erfgoed.
Het is moeilijk Azerbeidzjan serieus te nemen als het zegt dat het vrede wil en tegelijkertijd de religieuze en culturele identiteit van Armenië probeert uit te wissen. Voor een land dat beweert verschillende religieuze achtergronden en co-existentie te tolereren, heeft Azerbeidzjan nog een lange weg te gaan. Zij kunnen beginnen door van het behoud van Armeense religieuze en culturele bezienswaardigheden in Artsakh een prioriteit te maken. Iets meer druk van de internationale gemeenschap zou daarbij zeer welkom zijn.
