Het gaat om het decorum, niet om het pastoraat
De Franse Bisschoppen zien het gevaar van een schisma binnen de Kerk door de vereenvoudigde toelating van de viering van de H. Mis in de buitengewone vorm. Dat blijkt uit de feedback van de Bisschoppen-conferentie op een onderzoek van de Congregatie voor de Geloofsleer, gepubliceerd door de vereniging “Paix Liturgique”.
Het naast elkaar bestaan van de H. Mis in twee vormen zal leiden tot twee werelden die lijnrecht tegenover elkaar staan. Het Motu Proprio Summorum Pontificum, van Paus Benedictus XVI uit 2007 maakte het mogelijk dat de viering van de H. Mis in zijn laatste vorm vóór de liturgische hervorming vereenvoudigd werd, het was allemaal goed bedoeld, maar werpt volgens de Franse Bisschoppen absoluut niet de verwachte vruchten af. Het is zeer zeker niet het probate middel tegen kerkverlating.
Rigoristische neigingen onder gelovigen
In totaal hebben 87 van de 92 Bisdommen meegedaan aan de enquete, die de Romeinse Congregatie voor de Geloofsleer in april 2020 naar de Bisschoppen heeft gestuurd, om feedback te verzamelen over de implementatie van Summorum Pontificum. In vier Bisdommen worden helemaal geen Missen in de buitengewone vorm gevierd, in de meeste Bisdommen zijn er een of twee meetplaatsen, waar tussen de 20 en 70 mensen bij een dergelijke viering aanwezig zijn. Er zijn vaak monarchistische en vooral rigoristische neigingen onder gelovigen van deze ‘oude Missen’. In 24 Bisdommen worden de Missen opgedragen door de ‘Petrus-Broederschap’, in 18 door Diocesane Priesters, waaronder één emeritus Bisschop, in 16 door het ‘Instituut Christus Koning en Hogepriester’. En dan zijn er nog een paar kleinere gemeenschappen, zij zijn verantwoordelijk in individuele Bisdommen.
Bolwerken van de H. Mis in de buitengewone vorm zijn de Bisdommen Fréius-Toulon met tien meetlocaties, Parijs met zes parochies waar 1.100 tot 1.300 mensen deelnemen en Versailles met zeven locaties waar in totaal 17 reguliere zondagsdiensten worden gevierd. Naar schatting viert ongeveer één procent van de Priesters wereldwijd de H. Mis op een buitengewone manier, in de ‘volksmond’ ook wel de Mis waar de Priester met de rug naar het volk is gekeerd, genoemd.
‘Bi-ritualisme’
Diverse Bisschoppen melden spanningen in de parochies. Hoewel de eenvoudigere goedkeuring destijds de situatie in rustiger vaarwater bracht, heeft het de onderliggende verdeeldheid niet opgelost. Het aanbieden van de ‘Oude Mis’ is wel belangrijk om verdere verdeeldheid en migratie naar de Piusbroederschap te voorkomen. Een terugkeer van aanhangers van de Piusbroederschap naar de gemeenschap van de post-conciliaire kerk kan niet worden waargenomen. Af en toe worden signalen ontvangen dat de twee toegestane vormen van de Romeinse ritus een openheid voor andere vormen van spiritualiteit zouden hebben gecreëerd, maar de meerderheid klaagt over de neiging tot isolement. De facto is er een “bi-ritualisme” in de kerk door het motu proprio. “De Eucharistie, die geacht wordt te verenigen, verdeelt”, zoals een Bisschop het uitdrukt. Als positief wordt opgemerkt dat de buitengewone vorm mogelijkheden geeft voor meer eenheid met de Oosterse kerken. In de opsomming van de Bisschoppen wegen de negatieve ervaringen met de buitengewone vorm duidelijk op tegen de positieve.
Bovenal zouden de Bisschoppen graag zien dat aanhangers van de buitengewone vorm zich actiever opstellen en meer betrokkenheid tonen in en met hun Diocese. Het zou voor hen ook wenselijk zijn om voor beide vormen een grotere eenheid te creëren door middel van een gemeenschappelijke liturgische kalender en uniforme lezingen. Over het algemeen spreken de Franse Bisschoppen zich echter uit tegen de blijvende geldigheid van de toestemming van de Motu Proprio.
Op verzoek van Paus Franciscus vroeg de Congregatie voor de Geloofsleer in maart 2020 Bisschoppen over de hele wereld naar de resultaten en ervaringen van de viering in de pre-conciliaire vorm. De Paus is geïnteresseerd in de vraag, hoe het Motu Proprio Summorum Pontificum ‘aanslaat’. Vanwege de formulering van de vragen veroorzaakte de enquête opschudding onder een aantal aanhangers van de H. Mis in de buitengewone vorm. Onder meer werd de vraag gesteld of de viering voortkwam uit een echte pastorale behoefte of dat het alleen maar ging om de bevrediging van een ‘fetish’-behoefte van individuele Priesters, die meer hebben met decorum dan met het pastoraat. Tweederde van de Franse Bisschoppen ziet echte pastorale belangstelling op de tweede plaats eindigen na de vieringen.
