Eind dit jaar loopt de Europese vergunning van de onkruidverdelger af. Glyfosaat is de risicovolle stof die vooral bekend werd als krachtig middel in Roundup, en ligt al decennialang onder vuur wegens de mogelijke schade voor onze gezondheid en de biodiversiteit. Onder meer het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek oordeelde in 2015 al dat glyfosaat mogelijk kanker kan veroorzaken bij de mens.

Omwille van de vele risico’s bestaat er al een Belgisch verbod op particulier gebruik, maar ook de vraag naar een totaalverbod klinkt bij veel Europese burgers. Toch heeft het kernkabinet afgelopen weekend beslist om zich te onthouden in de Europese stemming.

Die onthouding leidt tot grote ontgoocheling bij milieuorganisatie BBL die de beslissing “gewoonweg beschamend” noemt.

Taak van de overheid: actie

“Wanneer wetenschap toont dat er aan stoffen hoge risico’s verbonden zijn voor onze gezondheid en de biodiversiteit, is het de taak van de overheid om tot actie over te gaan, niet om zich te onthouden”, zegt Heleen De Smet, beleidsmedewerker landbouw en voeding bij BBL.

In België is de blootstelling aan de stof nog hoog. Een studie van Unicef  stelde nog dat 8,9 procent van de kinderen in België in een gebied met een hoog risico op pesticideverontreiniging woont.

Het Vlaamse biomonitoringsprogramma vond ook sporen van glyfosaat bij 42 procent van de jongeren, en nog vorige maand bleek uit Europees onderzoek dat er reststoffen van glyfosaat zijn teruggevonden in oppervlaktewateren in elf van de twaalf onderzochte Europese landen, waaronder België.

“Deze resultaten tonen aan dat het huidige gebruik van op glyfosaat gebaseerde middelen leidt tot een wijdverbreide en onvermijdelijke blootstelling aan deze gevaarlijke stof”, zei Gergely Simon van PAN Europe naar aanleiding van dit laatste onderzoek. “Een Europees verbod is dringend nodig om de kwaliteit van onze wateren en onze ecosystemen te beschermen.”

Maar wat dit verbod betreft, zal de Belgische positie dus ‘onthouding’ zijn.

“De federale regering besloot het regeerakkoord – waarin men zich engageert tot een stevige reductie van pesticiden – niet te eren”, zegt De Smet. “Onthouding is een compromis à la belge, maar gezien de werking van de Europese Raad, waar een gekwalificeerde meerderheid nodig is, betekent dat in de praktijk een stem vóór nog eens 10 jaar glyfosaat.”

Economische impact

Glyfosaat is het meest gebruikte bestrijdingsmiddel in Europa. Naar aanleiding van het mogelijke verbod op glyfosaat in de Europese landbouw werd in augustus 2023 een onderzoek in Nature gepubliceerd waarin de economische impact aan de hand van een analyse van 19 studies werd bekeken. De conclusie was dat “een dergelijk verbod grote economische gevolgen kan hebben.” Onder meer fruit, zoals Duitse appelen, en Franse druiven, zouden grote verliezen kunnen leiden onder een ban op glyfosaat.

De auteurs van de Nature-studie erkennen dat efficiënt beheer van ziektes en onkruid van cruciaal belang zijn voor de wereldwijde voedselzekerheid, maar meldden ook dat “de huidige afhankelijkheid van pesticiden bij de bestrijding van ongedierte, negatieve gevolgen heeft voor het milieu en de menselijke gezondheid.”

Ze wijzen er ook op dat alternatieve manieren van wieden en ziektebestrijding bestaan, maar vaak arbeidsintensiever zijn of de ontwikkeling van nieuwe machines of landbouwmethoden zullen vereisen.

Hoe economische verliezen als gevolg van een mogelijk glyfosaatverbod van invloed zullen zijn op de voedselprijzen en de markt “is grotendeels nog een open vraag”, zeggen de onderzoekers. Maar ze stellen ook dat de effecten van het langetermijn-gebruik van pesticiden op de biodiversiteit en de productiviteit van landbouwbedrijven evenmin goed gekend zijn en momenteel niet meegenomen worden in het Europese debat.