Gevoelsmatig lijkt het niet zo koud momenteel als we buiten op straat wandelen. Een trui en een jas beschermen ons overdag voldoende om het niet al te koud te hebben, hoewel het wellicht de komende maanden toch nog wel een stuk frisser zal worden. We zijn natuurlijk ook niet constant buiten. We verplaatsen ons voor een snel bezoek aan de winkel of op weg naar het werk of om ergens naar een zoveelste nieuwjaarsreceptie te gaan. We verplaatsen ons kortom snel terug naar warmere plekken.
Voor velen is die luxe er echter niet. In heel Europa slapen mensen op straat, in heel Europa zijn er mensen die de optie niet hebben om zich naar een warme plek te begeven, hoe koud het ook is. Om nog maar te zwijgen over de energiecrisis die zelfs mensen met een dak boven hun hoofd dwingt om in de koude te leven.
In die groep van mensen zonder dak boven hun hoofd zijn Roma helaas sterk vertegenwoordigd. Neem daarbij ook nog eens het feit dat ongeveer de helft van de Roma te kampen heeft met geen of beperkte toegang tot water en elektriciteit en je krijgt een combo die onder barre temperaturen helaas letterlijk dodelijk kan zijn.
Maatregelen die Europese landen nemen voor hun bevolking om de winter goed door te komen zoals prijsplafonds, of btw-verlagingen zijn uiteraard nuttig, maar hebben op heel wat Roma helaas geen enkele invloed.
Een eerste belangrijk gegeven om daarbij onder ogen te zien, is dat onze mindset dringend afgestemd moet worden op de realiteit van de situatie waarin heel wat Roma leven. De allerkwetsbaarsten onder hen, en dat is een grote groep, blijven namelijk op dit moment constant door de mazen van het net glippen.
Maatregelen die Europese landen nemen voor hun bevolking om de winter goed door te komen zoals prijsplafonds, of btw-verlagingen zijn uiteraard nuttig, maar hebben op heel wat Roma helaas geen enkele invloed. De btw op gas en elektriciteit mag zo laag zijn als we willen, als je geen toegang hebt tot die nutsvoorzieningen levert je dat geen warme winter op. Dat besef lijkt helaas op weinig plekken aanwezig te zijn bij politici.
Een tweede belangrijk gegeven is dat dit een probleem is dat zich overal bij ons stelt. Als grootste etnische minderheid in Europa zijn Roma aanwezig in zowat alle Europese landen. Rapporten van de European Agency for Fundamental Rights laten bovendien zien dat ze onder andere door discriminatie in al die landen tot de meest kwetsbare groepen in de samenleving behoren. Europese politici kunnen zich hier niet verschuilen achter een zogenaamde ver-van-ons-bed-show, want het is overal de dagelijkse realiteit.
Housing First
En toch liggen oplossingen voorhanden. De belangrijkste daarvan: Roma allemaal een dak boven het hoofd geven. Zonder dak boven het hoofd is het namelijk niet mogelijk om op een volwaardige manier van energievoorzieningen gebruik te maken.
Armoedeorganisaties overal te wereld, zoals Caritas, pleiten er al lang voor om resoluut de kaart te trekken van housing first voor iedereen, een methodiek waarbij daklozen onvoorwaardelijk huisvesting krijgen met aangepaste begeleiding. Belangrijk daarbij is dat er eerst een dak boven het hoofd gegeven wordt en dan pas ingezet wordt op het oplossen van eventuele andere problematieken, zoals bijvoorbeeld verslavingsproblematieken of het niet hebben van een job.
Studie na studie wijst uit dat dat de meest effectieve manier is om mensen uit dak- en thuisloosheid te halen en dat het bovendien ook minder kost voor de samenleving. In België werd dat recent nog becijferd door DULBEA, het departement toegepaste economie van de Université Libre de Bruxelles. Uit hun onderzoek bleek dat de kost voor een persoon in dakloosheid per jaar tussen de 30.000 en de 85.000 euro ligt, afhankelijk van hoe precair de situatie is waarin deze leeft.
Mensen daarentegen onvoorwaardelijk huisvesting bieden, kost tussen de 33.000 en de 70.000 euro, afhankelijk van hoe intens de persoon in kwestie begeleid moet worden. Reken daar dan nog bij dat de kosten van dakloosheid elk jaar blijven en dat de kosten van housing first afnemen of verdwijnen van zodra de persoon in kwestie op eigen benen kan staan en je weet dat dakloosheid oplossen een stuk minder kost dan het in stand te houden.
Wie durft er echt zijn nek uitsteken? De grootste etnische minderheid in Europa zal u dankbaar zijn.
Dat komt onder andere omdat medische kosten voor mensen in dak- en thuisloosheid zullen dalen, kosten van noodopvang zullen wegvallen en mensen een grotere kans zullen maken op de arbeidsmarkt van zodra ze een dak boven het hoofd hebben. Bovendien, en dat is misschien nog het belangrijkste, hebben we als samenleving een morele plicht om te zorgen voor iedereen die daar deel van uitmaakt. Niemand van ons zou op straat willen slapen. Laat ons er dan voor zorgen dat dat bij anderen ook niet het geval is.
Redenen om niet te investeren in housing first zijn er niet. Het kost onze samenleving minder en het zou laten zien dat het sociale gelaat van Europa meer is dan een mooi verhaal. En toch blijft het wachten. Zou dat te maken hebben met het feit dat er weinig politiek gewin zit in de allerkwetsbaarsten in de samenleving te helpen?
De vraag stellen, is ze helaas wellicht ook beantwoorden. Met die gedachte willen we vanuit Caritas Vlaanderen echter geen genoegen nemen. De geschiedenis heeft al vaak uitgewezen dat er veel mogelijk is als politici maar durven. Wie durft er echt zijn nek uitsteken? De grootste etnische minderheid in Europa zal u dankbaar zijn.
Sander Vanmaercke is beleidsmedewerker bij Caritas Vlaanderen.
