“Op een rechtvaardige, ordelijke en redelijke manier overstappen van fossiele brandstoffen in energiesystemen, waardoor de actie in dit kritieke decennium wordt versneld, om in overeenstemming met de wetenschap tegen 2050 een netto nulpunt te bereiken”, zo handelt de tekst over het afbouwen van fossiele brandstoffen.

“Historische stap”

Het is de eerste keer dat er in een slottekst van een VN-klimaatconferentie rechtstreeks wordt verwezen naar olie, gas en steenkool. Maar een concreet akkoord over de “uitfasering van fossiele brandstoffen” was waarom milieu-organisaties, en onder meer de VS en de EU, naar Dubai waren afgezakt.

Toch is de kersverse klimaatcommissaris van de EU, Wopke Hoekstra, tevreden met de eindtekst

“De wereld heeft zojuist een historische beslissing genomen op COP28 om een onomkeerbare, versnelde overgang van fossiele brandstoffen in gang te zetten”, liet hij weten op X. “Daarmee hebben we bereikt wat we wilden bereiken: 1,5 binnen bereik houden en het begin van het einde van fossiele brandstoffen markeren.”

Ook Sultan Al Jaber, olietopman en voorzitter van COP28, sprak na de goedkeuring van de tekst over “historisch pakket” van maatregelen dat een “robuust plan” biedt om de klimaatopwarming beperkt te houden tot 1,5 graad Celsius.

In lijn met Parijs?

Maar verschillende lidstaten vragen zich af of dit akkoord wel in lijn ligt met de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs.

“We wilden de staande ovatie niet onderbreken toen we de zaal binnenkwamen, maar we zijn een beetje in de war over wat er is gebeurd. Het lijkt erop dat jullie gewoon doorgaan met de beslissingen zonder dat de kleine eilandstaten hun zeg hebben gedaan”, zei Anne Rasmussen, vertegenwoordiger van Samoa op de slotsessie vlak na de goedkeuring.

“We zijn tot de conclusie gekomen dat de koerscorrectie die nodig is, niet is doorgevoerd. We hebben een incrementele vooruitgang geboekt ten opzichte van business-as-usual, terwijl we eigenlijk een exponentiële verandering in onze acties nodig hebben.”

Ook milieuorganisaties zijn minder enthousiast over het resultaat van de nachtelijke marathonvergadering

“Het is een gebrekkig akkoord omdat er geen consensus bereikt werd over het volledig uitfaseren van kolen, olie en gas”, zegt Koen Stuyck, die WWF België vertegenwoordigde op de klimaattop. “Maar het is toch een belangrijk moment omdat na drie decennia van klimaatonderhandelingen een begin van het einde van fossiele brandstoffen werd afgesproken.”

Stuyck vindt het wel jammer dat in de tekst een grote rol wordt weggelegd voor koolstof-afvang en opslag (CCS), onvolwassen technologieën die CO2 uit de lucht vangen en opslaan, en overgangsbrandstoffen, zoals de zogeheten bio- en synthetische brandstoffen.

“Dat zijn gevaarlijke afleidingen die we niet nodig hebben. Wat we nodig hebben, is een volledige uitfasering.”

Ook Kiki Berkers, klimaatexpert van solidariteitskoepel 11.11.11, spreekt van “een historische stap die het einde van het fossiele tijdperk in zicht brengt”

“Maar de tekst bevat te veel achterpoortjes en blinde vlekken om echt enthousiast te zijn”, zegt ze. Daarbij verwijst ook Berkers naar de nadrukkelijke vermelding van CCS en overgangsbrandstoffen.

“Dat zijn vooral cadeautjes aan greenwashers die afleiden van echte doortastende klimaatactie. Over het geheel genomen biedt het akkoord zo een wel heel rotsachtige weg naar een fossielvrije toekomst.”

Oxfam is ronduit misnoegd over de eindtekst.

“Iedereen die strijdt tegen de wereldwijde klimaatcrisis heeft weinig te vieren met deze teleurstellende COP28. Het eindresultaat is volstrekt ontoereikend. Olie, kolen en gas hebben opnieuw gewonnen, ook al hebben de voorstanders er harder voor moeten vechten”, zegt Alba Saray Pérez Terán, die voor Oxfam België de klimaattop bijwoonde.

Klimaatfincanciering

COP28 was “dubbel teleurstellend” omdat er geen geld op tafel kwam om klimaatkwetsbare landen te helpen over te stappen op hernieuwbare energie, zegt ze. De top opende nochtans veelbelovend op dat vlak: op de eerste dag werd 700 miljoen dollar toegezegd voor de oprichting van een langverwacht fonds voor verlies en schade, dat geld kan uitkeren aan landen die worden geteisterd door gevolgen van de klimaatcrisis. Geld om het fonds aan te spekken werd echter niet gevonden.

“Rijke landen verzaakten opnieuw aan hun verplichtingen om mensen te helpen die worden getroffen door de ergste gevolgen van de klimaatverandering, zoals de mensen in de Hoorn van Afrika die onlangs alles zijn kwijtgeraakt door overstromingen, na een historische droogte van vijf seizoenen en jaren van honger”, aldus Pérez Terán.

Het was nochtans een belangrijke eis van lagere inkomenslanden om werk te maken van een rechtvaardige klimaattransitie. Maar volgens 11.11.11-expert Kiki Berkers ondermijnden rijke landen iedere poging om publieke financiering op tafel te leggen.

“Zonder klimaatfinanciering blijven de doelstellingen een luchtkasteel. Dat maakt het voor lage-inkomenslanden onmogelijk om de ambitieuze doelstellingen voor energietransitie na te komen én zich tegelijkertijd aan te passen aan de verschroeiende droogte, verstikkende hitte en stijgende zeespiegel”, benadrukt ze.

“De operationalisering van het fonds is een goede zaak, maar dat is slechts een begin. Om het te kunnen inzetten is er veel meer geld nodig. We zetten dus weer slechts kleine stapjes vooruit”, zegt Stuyck van WWF daarover.

Vals optimisme

“Dit is niet het historische akkoord dat de wereld nodig had: het heeft veel gaten en tekortkomingen. Maar alles is nog niet verloren”, vindt Kaisa Kosonen, de klimaatexpert van Greenpeace.

“Tijdens deze COP hebben 130 landen, maar ook bedrijven, lokale leiders en vertegenwoordigers van het middenveld een ongekende kracht voor verandering gevormd. Ze moeten nu hun belofte om fossiele brandstoffen uit te bannen in de praktijk brengen. Ze moeten onmiddellijk alle ontwikkelingen stopzetten van fossiele brandstofprojecten die ons nu al over de grens van 1,5 graad kunnen duwen”, voegt ze eraan toe

Rupert Read, directeur van het burgerproject Climate Majority Project, waarschuwt voor overmatig enthousiasme

“Het echte gevaar van de uiteindelijke ‘positieve’ uitkomst van COP28 is dat het lijkt alsof er iets is bereikt”, zegt hij op X. “Het enige dat na 28 jaar is bereikt, is een tandeloze verklaring van het voor de hand liggende: dat we moeten afstappen van fossiele brandstoffen.”