In een lijvig rapport van ruim vijfhonderd pagina’s maakt Human Rights Watch een overzicht van de mensenrechten in meer dan honderd landen. Fraai is dat beeld niet: gewapende conflicten en humanitaire crises wereldwijd tonen de afbrokkeling van internationale bescherming van burgers, met een enorme menselijke kost.

Opvallend in 2024 was de internationale “inactiviteit en medeplichtigheid” aan misstanden die menselijk lijden vergroten, met name in Gaza, Soedan, Oekraïne en Haïti, zegt HRW.

“Regeringen die zich publiek uitspreken over de bescherming van mensenrechten, maar tegelijk de misstanden van hun bondgenoten negeren, zetten de deur open voor stemmen die de legitimiteit van het mensenrechtensysteem in twijfel trekken”, zegt HRW-directeur Tirana Hassan. “Die aanpak laat regeringen die mensenrechten schenden op onverantwoorde en gevaarlijke wijze vrijuit gaan.”

Democratieën

Het voorbije jaar toonde ook dat liberale democratieën niet altijd kampioen zijn in mensenrechten – thuis of in het buitenland. Zo liet de Amerikaanse president Joe Biden een dubbele standaard zien op het vlak van mensenrechten, zegt HRW, waarbij het Israël is blijven voorzien van wapens ondanks de schendingen van het internationaal recht in Gaza, terwijl het Rusland veroordeelt voor soortgelijke schendingen in Oekraïne.

Ook Europese landen krijgen een veeg uit de pan. Ze gebruiken economische stagnatie en het veiligheidsthema steeds vaker als voorwendsel om rechten te schenden, met name van gemarginaliseerde groepen en migranten, asielzoekers en vluchtelingen, terwijl ze er niet in slagen geloofwaardige maatregelen te nemen om economische en sociale rechten te verbeteren, zegt het rapport.

Verzet

Maar in andere landen waren er sprankels van democratische veerkracht, zegt Hassan, waarbij kiezers populistische agenda’s verwierpen en partijen ter verantwoording riepen.

In Bangladesh leidden studentenprotesten zo tot het aftreden van de repressieve leider Sheikh Hasina. In Zuid-Korea gingen duizenden mensen de straat op om te protesteren tegen de afkondiging van de staat van beleg door president Yoon Suk Yeol.

En hoewel het nog te vroeg is om te zeggen hoe de situatie in Syrië zal evolueren, illustreert de vlucht van de Syrische president Bashar al-Assad de grenzen van autocratische macht. “Autocraten die op andere regeringen vertrouwen om hun repressieve heerschappij te handhaven, zijn vatbaar voor de veranderende politieke berekeningen van hun weldoeners”, zegt Hassan.

HRW prijst ook het gedurfd leiderschap van sommige landen op het gebied van mensenrechten en verantwoording. Als regeringen schendingen van het internationaal recht aankaarten, zoals Zuid-Afrika deed door Israël voor het Internationaal Gerechtshof te dagen, kan dat de lat hoger leggen voor de handhaving van de mensenrechten.

Dat verzet herinnert de wereld eraan dat de strijd voor mensenrechten springlevend is, zegt Hassan.

“Wanneer rechten worden beschermd, bloeit de mensheid op”, besluit ze. “Wanneer ze worden ontkend, worden de kosten niet gemeten in abstracte principes, maar in mensenlevens. Dit is de uitdaging en de kans van onze tijd.”