Een pittig uitspraak van niet de minste in de Rooms-Katholieke kerk, namelijk Reinhard Marx (68), aartsbisschop van München, tevens vertrouweling en adviseur van de Paus. Jarenlang was hij ook voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie.
Kapitalisme
De aartsbisschop behoort tot de groep van de meest prominente stemmen in de Duitse Katholieke Kerk en is hét gezicht van de progressieve vleugel, samen met bisschop Franz Josef Bode. Net als zijn illustere achternaamgenoot, Karl Marx, is hij uiterst kritisch over de ontsporingen van het (Duitse)kapitalisme. In zijn dagen als bisschop van Trier trok hij volle kerken met donderpreken waarin hij de graaicultuur van bankiers en topmanagers aan de kaak stelde.
De financiële crisis van 2008 moest toen nog uitbarsten. Toen in dat jaar de eerste banken omvielen, benoemde de toenmalige Paus, Benedictus XVI, hem tot aartsbisschop in München-Freising. Dat was het bisdom waar Joseph Ratzinger, zijn loopbaan begon. Hoewel Ratzinger een veel conservatievere kijk op kerk- en samenleving had, kon hij de intellectuele spanwijdte van Marx wel waarderen.
Dienende rol
De invloed van Marx in de Roomse kerk nam met zevenmijlslaarzen toe, toen Paus Franciscus de opvolger werd van Benedictus XVI. De huidige Argentijnse Paus en de Duitser Marx denken hetzelfde over de dienende rol die de kerk moet vervullen. Dat de Paus hem opnam in zijn kroonraad, verbaasde dan ook niemand.
Maar of Franciscus ook jubelt en juicht bij Marx’ pleidooi voor gehuwde priesters, valt te betwijfelen. Twee jaar geleden organiseerde hij een synode over dit heikele thema. Bisschoppen en kardinalen debatteerden er wekenlang fel over, maar uiteindelijk hield de Paus de deur dicht.
Debat opnieuw openen
Marx wil het debat nu opnieuw openen, net als een zeer ruime meerderheid in de Duitse kerk. Onder de naam ‘Der Synodale Weg’ is die bezig met ingrijpende voorbereidingen en denkoefening over de rol van de kerk in de 21ste eeuw. In tegenstelling tot Nederland, gaan in Duitsland bisschoppen én leken samen nadenken over gevoelige onderwerpen zoals de vraag of priesters moeten kunnen trouwen en of gehuwde mannen óók tot het priesterambt kunnen worden toegelaten. Onlangs stemde een ruime meerderheid in die vergaderingen voor afschaffing van het celibaat. Ook de vraag of vrouwen gewijd kunnen worden tot diaken werd besproken en ook voor dat thema lijkt een overweldigende meerderheid der Duitse Katholieken te zijn.
Misbruikschandalen
Met haar stem tegen het verplicht celibaat probeert de Duitse RK-kerk ook een andere crisis te bezweren. Nog steeds wordt de kerk achtervolgt door de misbruikschandalen die niet goed zijn afgewikkeld. Met name de voormalige en Duitse Paus Benedictus XVI kwam in opspraak. Toen die nog bisschop was in München, trad ook hij niet kordaat op, bleek uit nieuw onderzoek. In het pleidooi voor afschaffing van het celibaat echoot het fenomeen misbruikschandalen nog steeds na.
Maar er is óók een tegenbeweging in tal van synodale gespreksthema’s. Er is een harde behoudende vleugel die zich tot het uiterste verzet en van mening is de kerk niet klakkeloos de liberale ideeën moet overnemen die in de Europese samenlevingen de boventoon voeren. Kardinaal Gerhard Müller – door Franciscus min-of-meer op straat gezet als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer – was in een interview met The Catholic Herald kritisch over de Synodale Weg.
Aantal kerkgangers
Het aantal kerkgangers blijft dalen bij onze Oosterburen. In 2021 jaar steeg het aantal Duitsers dat besloot uit de kerk te treden naar een recordhoogte. In het grootste Duitse bisdom, Keulen, waar aartsbisschop Rainer Maria Woelki de verantwoordelijkheid voor de rammelende aanpak van de misbruikschandalen lang van zich afschoof, steeg het aantal kerkverlaters met maar liefst 178 procent. Maar ook in het door-en-door Rooms-Katholieke München was er een stijging in kerkverlating van 60 procent. Volgens de Beierse regionaal-publieke omroep BR is de Synodale Weg een oefening om de kerk weer geloofwaardiger te maken. Commentatoren van de omroep vroegen zich in de zondagochtend talkshow ‘Der Sonntags-Stammtisch’ af of die strijd al niet allang verloren is.
