De nationale volkstelling in Brazilië maakt duidelijk de ongelijkheid in het land groter is dan verwacht. Uit veldwerk tussen augustus en mei blijkt dat het aantal leegstaande huizen op 18 miljoen ligt – drie keer meer dan het woningtekort.

“Een duidelijk marktfalen”, zo noemt José Eustáquio Alves het. Hij is expert demografie en werkte voor zijn pensioen als onderzoeker bij het Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek (IBGE), het instituut dat verantwoordelijk is voor de volkstelling.

Het aantal leegstaande huizen is de som van alle onbewoonde woningen, 11.397.899, en het aantal tweede verblijven, 6.672.912. Zo komt het IBGE aan 18 miljoen leegstaande woningen. En dat terwijl het aantal woningen die nodig zijn om alle dakloze mensen of mensen in precaire woonomstandigheden te huisvesten op zo’n 6 miljoen ligt.

Om die cijfers te weten te komen, rekende het IBGE op de nieuwste technieken, vertelt Alves. Zo maakte het instituut gebruik van satellietbeelden, data via het elektriciteitsnetwerk en andere manieren om de databerekening te optimaliseren.

Het totaal aantal woningen ligt momenteel op 90,69 miljoen, terwijl dat bij een vorige telling op 67,46 miljoen woningen lag. Dat is een stijging van 34,2 procent. Dit cijfer valt amper te verantwoorden ten opzichte van de leegstand en de armoede in het land.

Waardig wonen

Om huisvestingstekorten aan te wijzen, bestaan er echter geen wereldwijd erkende criteria. Toch slaagde de stichting João Pinheiro, een onderzoekscentrum in de deelstaat Minas Gerais, erin om een methodiek te ontwikkelen. Die telt het aantal precaire, gedeelde en ontoegankelijke huurwoningen bij elkaar op.

De stichting stelt met andere woorden het woningtekort vast op basis van de moeilijkheid om een waardige woonst te hebben. Hun schatting ligt momenteel op zes miljoen wooneenheden. Bouwfirma’s stellen zich kandidaat om die te bouwen.

Met zoveel woningen in onbruik is het huisvestingsbeleid, gebaseerd op zoveel mogelijk woningen, geen oplossing voor mensen zonder een dak boven hun hoofd. Alves stelt daarom voor om arme mensen te subsidiëren om hun huur te kunnen betalen, of leegstaande eigendommen in de stad zwaarder te belasten.

Kraken

In de metropool São Paulo alleen al zijn er 588.978 onbewoonde eigendommen. Dat is twee keer meer dan in 2010. Het is ook een pak meer dan de schatting van de burgemeester, die vermoedde dat het om 400.000 woningen ging.

Voor Nilda Neves, de coördinator van de Movimento pelo Direito à Moradia (Beweging voor het Recht op Huisvesting), moeten eigendommen “hun sociale functie vervullen”. Maar, zegt ze, dat gebeurt niet.

In de stad zijn er tientallen huisvestingsbewegingen zoals de hare. Activisten moedigen bewoners aan om leegstaande gebouwen te bezetten. Veel hotels en publieke gebouwen zijn zo al omgevormd tot daklozenopvang. De meeste activisten pleiten voor centraal gelegen woningen voor arme mensen. In de plaats daarvan richt het beleid zich vooral op de periferie.

Intussen belooft São Paulo opnieuw om wat aan de crisis te doen. Zij wil huisvesting opzetten voor 45.000 gezinnen tegen het einde van 2024. Tegelijk staan er 180.00 mensen ingeschreven op een wachtlijst voor een betaalbare woning in de stad.