-Haarlem/Hamburg- Monseigneur Jan Hendriks, bisschop van Haarlem-Amsterdam, roept de Rooms-katholieke kerk in Duitsland op, om niet dezelfde fouten te maken als de Nederlandse kerk ruim vijftig jaar geleden. Destijds keerden mensen het geloof de rug toe, aldus de bisschop. De prelaat waarschuwt ook dat jonge mensen die de kerk benaderen de tegenovergestelde richting opgaan van deze seculariserende trend. Dat dit over het algemeen een kleine groep is en meestal afkomstig uit rechts-extreme hoek, verzwijgt de bisschop in een gesprek met het uiterst behoudende, omstreden en mede door wijlen Paus Benedictus XVI opgerichte Duitse blad ‘Tagespost’
Hendriks zoekt net als kardinaal Eijk graag de buitenlandse pers op en dan met name de twijfelachtige of uiterst behoudende. De serieuze Duitse katholieke pers ziet geen aanleiding om er aandacht aan te besteden.
“Hier in Nederland moeten wij onze eigen kerken financieren. Er zijn geen financiële bijdragen van de overheid, tenzij de kerk een rijksmonument is. Er is dan wel sprake van subsidie voor verbouwingen, maar slechts één subsidie. Als steeds minder mensen betrokken zijn, kunnen kerken zichzelf niet in stand houden. Om een kerk in stand te houden heb je echter niet alleen geld nodig, maar ook vrijwilligers en natuurlijk gelovigen. Bijna 60% van de Nederlanders heeft geen religieuze overtuiging, geloof in God en Jezus is nauwelijks relevant”, aldus Hendriks.
Secularisatie en jongeren
Hendriks geeft aan dat de gevolgen van de secularisatie en het proces, na het pastoraal concilie, er toe leidde dat een hele generatie opgegroeid is zonder kennis van het geloof. Aan de andere kant verschijnen er her en der jongeren uit het niets. Zij komen volgens Hendriks vaak uit niet-katholieke gezinnen, maar willen opgenomen worden in de Rooms-katholieke kerk, omdat zij zich geraakt hebben gevoeld. “Dit jaar hebben wij 250 jongeren tot het katholicisme laten bekeren, inclusief moslims. De trend neemt toe. Wij zien – en dit mag nooit vergeten worden – dat het niet onze kerk is, maar dat het de Heilige Geest is die de kerk leidt, aldus Hendriks, die er niet bij zegt dat vele van deze jongeren in AIVD-rapporten naar boven komen als aanhangers van politiek extreem rechtse bewegingen en elkaar op ‘sleeptouw’ nemen naar andere conservatieve bewegingen. Of dat het werk van de Heilige Geest is mag dan ook sterk in twijfel getrokken worden.
Jaren 1960
Hendriks wijst in het gesprek naar de jaren zestig van de vorige eeuw, toen door tal van omstandigheden de achteruitgang in de kerk inzette, vergelijkbaar met de huidige situatie van de kerk in Duitsland. “Ik spreek ook uit ervaring in Nederland. Ik heb de pastorale raad in de jaren zestig van de vorige eeuw meegemaakt. De gelovigen hadden dezelfde ideeën die nu op het synodale pad in Duitsland worden gepromoot. Ik kan alleen maar wijzen op de gevolgen die deze ideeën in ons land hadden: zij brachten veel verdeeldheid en onenigheid teweeg – onder de gelovigen, met Rome en met de universele Kerk – en leidden tot een sterke secularisatie. Mensen keerden het geloof de rug toe” aldus Hendriks die daarmee de tijdgeest van toen en nu flink verward.
In Duitsland blijkt overigens dat de populariteit van de kerk een flink positieve boost heeft gekregen en leegloop hoofdzakelijk tot stand kwam door het bekend worden van misbruikzaken in 2010, maar vooral door de verplichte hoge kerkbelasting die veel gelovige Rooms-katholieken als te hoog en knellend ervaren. Menig priester in Duitsland weet dan ook melding te maken van het feit dat veel uitgetredenen, nog elke zondag de Mis bezoeken en -de in hun ogen- toekomende gelden in de collectezak doen.
Wat zou u de Duitse bisschoppen, als broeder in geloof en met de ervaring uit de Nederlandse geschiedenis, adviseren met betrekking tot het synodale pad om dezelfde tendensen te vermijden? vraagt ‘Tagespost’ zich af.
“Ik hoop dat zij leren van de ervaringen in Nederland. In plaats van het geloof te verwateren, zou het belangrijk zijn om eerlijk te zijn en te zeggen dat wij altijd in eenheid moeten wandelen met de eeuwenoude kerkelijke traditie. Wij kunnen geen nieuw geloof uitvinden. Wat de kerk heeft geleerd en geloofd, zoals dat het huwelijk het juiste raamwerk voor seksualiteit is, kan niet zomaar worden veranderd. Dat de kerk ooit leerde dat de aarde ‘plat’ was en dat later snel corrigeerde, zoals ook vele andere zaken, lijkt Hendriks even te vergeten.
Wat werkelijk nodig is, is het getuigenis van het geloof, een uiterlijk zichtbaar leven gebaseerd op geloof. Mensen moeten zien hoe belangrijk levend geloof is voor ons en, in het algemeen, voor ieders leven. Nu gaat het om het getuigen van de waardigheid en ons katholieke geloof, dat al meer dan 2000 jaar oud is.”
Katholiek onderwijs
Hendriks wijst ook op de ontwikkelingen in het Nederland katholiek onderwijs In de jaren zestig. “De bisschoppen gaven alle katholieke scholen, die grotendeels door religieuze ordes werden geleid, over aan onafhankelijke lekenverenigingen. Sindsdien staan katholieke scholen niet langer onder katholiek bestuur. Dat heeft zijn sporen nagelaten. Wat wij nu kunnen doen is een aantal voorwaarden stellen voor de katholiciteit van een school. Daarnaast kunnen wij proberen katholieke scholen te steunen en hun katholieke identiteit te versterken. Wij besteden er meer aandacht aan dat er in elk bisdom een afgevaardigde voor het katholiek onderwijs is, die in contact staat met de scholen en hen aanmoedigt of voorziet van catechetisch materiaal. Momenteel sturen wij regelmatig brieven over de katholieke identiteit van scholen en nodigen wij voor retraites uit. Langzaamaan zien wij dat dit deels geaccepteerd wordt en dat ons materiaal gebruikt wordt, maar de situatie hier is, moet ik zeggen, erg geseculariseerd. Wij doen er echter alles aan om hen te steunen en te helpen hun katholieke identiteit te leven.”
LGBTQ
Ook stipt Hendriks een van de grote knelpunten in de RK-kerk van Nederland aan: LGBTQ. “Als je ‘s avonds televisie kijkt, wordt er bijna elke avond gesproken over drag-queens, lesbiennes, homoseksuelen, queer, trans, enz. Overal in de steden zijn regenboogvlaggen te zien. Amsterdam Pride Week duurde dit jaar twee weken en wordt volgend jaar verlengd naar vier weken. Er is een enorme druk. Het lijkt erop dat er geen belangrijker onderwerp ter wereld is dan dit. Tegelijkertijd is er bij de laatste politieke verkiezingen gekozen voor partijen die niet voor deze kwesties warm lopen; de partij met de grootste oppositie tegen LGBTQ+ is zelfs de sterkste. In de kerk speelt het thema soms ook een rol, zij het marginaal. Toch zijn er af en toe incidenten zoals recentelijk, toen een man actief in de homobeweging priester wilde worden of er een Agapefeest met brood en wijn was bij een homomonument. De affaire Valkering stipt de bisschop van Haarlem-A’dam gemakshalve maar even niet aan.
Uiteindelijk laat Hendriks weten dat het zijn wens is dat de kerk altijd terugkeert naar de wortels van haar geloof en openstaat voor wat de Heilige Geest tegen de kerk wil zeggen. Wij moeten ons niet laten leiden door de tijdgeest, maar integendeel, wij moeten afwijken van de tijdgeest en dichter bij de Heilige Geest komen en goed onderscheiden. Christus kwam voor zondaars. Wij zijn opgenomen in zijn verlossingsplan omdat wij zondaars zijn. Het gaat er niet om te zeggen dat iemand in de kerk beter is dan een ander. Wij moeten iedereen verwelkomen zoals hij of zij is. Tegelijkertijd is eenieder geroepen om het pad van bekering en vernieuwing te bewandelen, zich te laten leiden door de Geest van God en te groeien in geloof.
