Sinds de jaren 1990 heeft de Europese Unie (EU) intensief samengewerkt met niet-EU landen om irreguliere migratie te ontmoedigen en de terugkeer van migranten zonder wettig verblijf te bevorderen. Uit recent onderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) blijkt nu dat de jarenlange inspanningen en ontradingscampagnes voor migranten weinig effect hebben gehad. Ook het aantal migranten zonder wettig verblijf uitwijzen, blijkt moeilijk om op te drijven.

VUB-onderzoeker Omar Cham onthulde de inefficiëntie van het migratiebeleid aan de hand van reacties van Gambiaanse actoren. Gambia is een prioritaire partner voor de EU en vaak het doelwit van migratie-ontradingscommunicatie. Er wordt ook samengewerkt met het land rond de terugkeer van irreguliere migranten.

Terugsturen niet evident

In zijn onderzoek bestudeerde Cham de reacties van zowel de politiek als van gewone burgers in Gambia.

“Uit mijn bevraging blijkt dat medewerking aan deportaties zeer onpopulair is in niet-Europese landen. Veel gezinnen zijn namelijk afhankelijk van financiële overdrachten en hebben vaak hun hoop en financiële investeringen verbonden aan migratie”, zegt Cham. “Beleidsmakers in de EU en haar lidstaten beloven vaak dat ze meer migranten zonder papieren zullen uitzetten, maar ze negeren daarbij de soevereiniteit van niet-EU landen.”

Het terugsturen van migranten kan niet plaatsvinden zonder de medewerking van soevereine niet-EU landen, en daar is niet altijd vrijwillige bereidheid te vinden om terugkeerders landingsrechten te verlenen en de burgers nadien te identificeren. De terugkeerpercentages liggen al jaren rond de 30 procent. Beloven dat die aantallen aanzienlijk verhoogd kunnen worden, is dus zeer onrealistisch, stelt het onderzoek.

Voordelen van migratie

“Opmerkelijk is ook dat de ontradingscampagnes van de EU, die zich richten op het informeren over onder meer de gevaren van de migratieroute, niet het gewenste effect hebben”, vervolgt Cham. “Gambianen erkennen de gevaren van de migratieroute, desondanks heeft deze informatie nauwelijks invloed op hun migratiebeslissingen.”

Factoren zoals de voordelen van migratie, het verlangen naar een betere levenskwaliteit en familiedruk blijken een veel grotere rol te spelen in de keuze om te migreren, dan de eventuele gevaren van de tocht.

Oorzaken van migratie

Volgens de onderzoekers kunnen de bevindingen bijdragen aan een beter begrip van de complexiteit van migratiebeslissingen, de erg beperkte invloed van ontradingscampagnes. Zo ondergraven ook de aanname dat niet-EU landen bereidwillig meewerken aan een terugkeerbeleid.

“Dit onderzoek benadrukt dat de EU, maar ook beleidsmakers in lidstaten zoals België, hun benadering moeten herzien en zich beter zouden richten op de oorzaken van migratie in plaats van enkel op afschrikking en deportatie”, besluit Cham.