Leestijd: 7 minuten

Opinie

We leven allen ondergedompeld in een van de grootste sociale en economische crisissen die de mensheid ooit heeft meegemaakt. Het wetenschappelijke bewijs voor deze nuchtere vaststelling is overweldigend. Feitenmateriaal na feitenmateriaal (van sterftecijfers tot werkgelegenheid) toont de enorme pijn en het leed die door de pandemie veroorzaakt worden.

De mensen beseffen dat. De vermoeidheid, frustratie en woede waaronder de meerderheid van de bevolking lijdt in de meeste landen aan beide zijden van de Atlantische Oceaan baren de belangrijkste denkcentra van de economische en financiële instellingen grote zorgen, net als de in elk van deze landen met elkaar verbonden politieke en mediafora.

Wat niet besproken wordt in het pandemiedebat

Bijgevolg worden grote debatten en discussies gehouden over hoe op deze pandemie moet worden gereageerd. In dit debat beginnen kwesties aangehaald te worden die tot nu toe onaantastbaar waren. Ik verklaar me nader. Er is een vast gegeven dat in dergelijke politieke en mediafora niet aan bod komt maar nochtans van het grootste belang is.

We weten al hoe we de pandemie moeten beheersen, tegenhouden en uiteindelijk overwinnen. We hebben de wetenschappelijke kennis en middelen om een aantal van de grootste problemen op te lossen en op die manier veel doden te voorkomen. Bovendien weten we hoe de pandemie onder controle kan worden gehouden om terug een zekere mate van normaliteit te herstellen.

De lezer moet deze realiteit kennen. De wetenschap weet vandaag hoe dit kan worden opgelost. Ik doel hier niet alleen op de virologische en epidemiologische wetenschap en andere basiswetenschappen van de volksgezondheid, maar ook op toegepaste wetenschappen, zoals sociale en economische wetenschappen. Ik weet waar ik over spreek.

Ik was hoogleraar aan de Johns Hopkins University en aan de bekende Harvard School of Public Health, waar bekende onderzoeken worden uitgevoerd over de pandemie, die internationaal erkend en geciteerd worden. Ik kan je verzekeren dat men inderdaad weet hoe deze pandemie moet beheerst worden. We weten bijvoorbeeld zeker dat economisch herstel niet mogelijk is zonder eerst de pandemie in te dijken.

Het negeren van het tweede (de pandemie) om het eerste (de economie) recht te zetten, zoals de regering van president Trump deed, heeft geleid tot een economische, sociale én gezondheidsramp. Geen enkel land is er op die manier in geslaagd. Nogmaals, er zijn duizenden gegevens die de grote fout aantonen waardoor deze realiteit genegeerd wordt.

De lezer mag zich nu terecht afvragen: “Als we weten hoe we de pandemie moeten beheersen en we hebben er de middelen voor, waarom gebeurt dat dan niet? En een andere vraag die uit de vorige volgt is: “Waarom berichten de media daar niet over en waarom komen de regeringen niet in actie?

Oorverdovende stilte over waarom dat wat oplosbaar is toch niet wordt opgelost

Het antwoord op deze tweede vraag is gemakkelijk te achterhalen en heeft alles te maken met de dominante ideologie en cultuur in deze landen, wat het moeilijk maakt verder te gaan dan wat het hegemonische denken ons toestaat te overwegen.

Een van deze obstakels is bijvoorbeeld het heilige dogma van het privébezit, dat als fundamenteel wordt beschouwd voor de overleving van de sociale orde. Dit dogma is op zijn beurt gebaseerd op een ander dogma, dat van de even heilige ‘wetten van de markt’ als beste systeem voor de toewijzing van middelen en hulpbronnen.

Deze dogma’s leggen het gedrag vast van de politieke-media-instellingen in de meeste grote landen aan beide zijden van de Noordelijke Atlantische Oceaan.Zij speelden tevens een essentiële rol gespeeld in het verhinderen van de beheersing van de pandemie.

Een duidelijk voorbeeld: waarom is er een vaccintekort?

Zoals ik aangaf in een recent artikel is het grootste probleem voor de beheersing van deze wereldpandemie het gebrek aan vaccins tegen het coronavirus. Dit tekort doet zich zelfs voor in landen aan beide zijden van de Noordelijke Atlantische Oceaan die als rijk worden beschouwd. Dit is compleet absurd omdat rijke landen (overigens ook een groot aantal arme landen) wel de middelen kunnen hebben om dergelijke vaccins massaal te produceren.

In werkelijkheid werd de ontwikkeling van het meest essentiële element in de meest succesvolle vaccins (van Pfizer en Moderna) gedaan met openbare middelen, in openbare instellingen in rijke landen (vooral in de VS en in Duitsland).

Dit wordt openlijk erkend door niemand minder dan Thomas Cueni, voorzitter van de Internationale Federatie van Farmaceutische Industrieën, in een opinie in The New York Times van 10 december 2020.

Daarin schrijft hij dat “het waar is dat zonder de fondsen van de Amerikaanse federale overheidsinstellingen als de Biomedical Advanced Research and Development Authority of het Duitse federale ministerie van Onderwijs en Onderzoek, de farmaceutische multinationals nooit zo vlug een Covid-19-vaccin hebben kunnen ontwikkelen.

Thomas Cueni had er nog kunnen aan toevoegen dat dit ook reeds het geval is met de meeste vaccins die al jaren in productie zijn. In het hierboven aangehaalde opinie-artikel wordt vermeld hoeveel miljoenen openbare dollars en euro’s werden geïnvesteerd. Het fundamentele onderdeel voor de ontwikkeling van eender welk vaccin is de basiskennis, die bijna steeds wordt uitgezocht in openbare centra of met openbare subsidies voor gezondheids- en sanitair onderzoek.

De farmaceutische industrie zou zonder deze elementaire basiskennis nooit vaccins kunnen ontwikkelen. Zij past deze kennis enkel toe om vooruitgang te boeken in de toegepaste dimensie van dit onderzoek, meer bepaald in de productie van vaccins.

Wat de voorzitter van deze internationale federatie vergeet te vermelden, is dat, naast het gebruik van door de staten gefinancierde basiskennis, deze zelfde staten farmaceutische bedrijven een enorm geschenk aanbieden door hen jarenlange monopolies te garanderen voor de verkoop van hun eindproduct. Dit kan oplopen tot twintig jaar, wat deze bedrijven astronomische winsten garandeert (de winstmarge van de farmaceutische sector is in al deze landen de hoogste van alle bedrijfssectoren).

Dáár ligt de oorsprong van het vaccintekort. Zo eenvoudig is dat. Intellectuele eigendom, gegarandeerd door staten en door de wetten van de internationale handel en hun vertegenwoordigers, veroorzaakt een kunstmatig tekort aan vaccins. Deze ‘schaarste’ levert de bedrijven astronomische voordelen op ten koste van een tekort aan vaccins, die de ernstige gevolgen van de pandemie zouden moeten verlichten en de dood van miljoenen mensen voorkomen.

Wat kunnen we doen?

Het meest logische zou zijn te doen wat Dean Baker, de econoom die de internationale farmaceutische industrie reeds gedetailleerd, nauwgezet en kritisch heeft geanalyseerd, al voorstelde. De staten die al deze basiskennis hebben gefinancierd moeten direct tussenbeide komen en zelf deze vaccins produceren. Dat zou tevens veel goedkoper zijn, aangezien de enorme bedrijfswinsten niet meer in de productiekosten hoeven te worden opgenomen.

De lezer zal zich nu wel afvragen: waarom wordt hier niet gedaan wat toch logisch lijkt? Ook nu is het antwoord zeer eenvoudig. Dat gebeurt niet vanwege de enorme politieke en mediatieke kracht van de farmaceutische industrie op nationaal en internationaal niveau. Dean Baker heeft deze gang van zaken uitstekend gedocumenteerd in de video Dean Baker On Beating Inequality & COVID-19: Tackle Patent and Copyright Monopolies (37’24”, Engels)(het artikel loopt door onder deze video):

In werkelijkheid bestaat er onder een groot aantal deskundigen qua volksgezondheid in de VS een consensus dat de legitiem erkende doelstelling van de zakenwereld, namelijk de optimalisatie van economische voordelen als hoofddoel, door het overheidsbeleid moet worden ingeperkt of zelfs verworpen, ten bate van een beleid dat tot optimalisatie van de gezondheid en minimalisering van de mortaliteit als hoofddoel heeft.

Deze vaststelling vloeit voort uit het feit dat de VS zelf duidelijk laat tonen dat privatisering van de gezondheidszorg door winstzoekende bedrijven een enorm conflict heeft veroorzaakt tussen bedrijfsdoelstellingen en kwaliteit en veiligheid van deze diensten.

De VS zijn het land met de hoogste uitgaven ter wereld aan gezondheidszorg (grotendeels privé), waar meer mensen ontevreden zijn over de ontvangen zorg, waar 32 procent van alle terminaal zieke patiënten die zich zorgen maakt over hoe hun familieleden hun medische zorg zullen betalen. Optimaliseren van de winstmarges is een ongepast basisprincipe dat enorm gevaarlijk is voor de volksgezondheid. Het huidige tekort aan vaccins is daar een voorbeeld van.

Leven we nu al dan niet in een oorlogssituatie?

De taal die constant wordt gebruikt door de overheden wanneer ze enorme offers vragen aan hun bevolking is een oorlogstaal. We voeren “een oorlog tegen het virus”, wordt ons verteld, wat extreemrechts hertaalt als “Chinees”, in een poging de Koude Oorlog in ere te herstellen met China in de plaats van de Sovjet-Unie.

In werkelijkheid is het aantal sterfgevallen als gevolg van COVID-19 in de VS nu al hoger dan het totaal aantal Amerikaanse sterfgevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat hier gebeurt is dat zij die met dergelijke taal spreken dit zelf niet geloven. Het is voor hen een hulpmiddel om controle over de bewegingen van de bevolking af te dwingen (wat mij logisch en redelijk lijkt), maar tegelijkertijd blijven ze zich nauwgezet houden aan de liberale dogma’s van privébezit en de wetten van de markt, dogma’s die daarentegen aan de kant werden geschoven in de echte oorlogssituaties van het verleden.

Hoe kunnen we rechtvaardigen dat de leiders van de EU-instellingen (van wie de meeste leiders conservatief en liberaal zijn) het auteursrecht respecteren van de farmaceutische bedrijven die de coronavaccins produceren? Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de volledige industriële productie gericht op de fabricage van het benodigde oorlogsmateriaal. Waarom zou je nu niet hetzelfde doen?

Als massaproductie van deze vaccins door farmaceutische bedrijven in alle landen of in groepen landen zou worden afgedwongen, zou de bevolking snel kunnen worden gevaccineerd, niet alleen maar die van de rijke landen maar van heel de wereld.

Zoals was te verwachten, hebben alle EU-instellingen, van het Europees Parlement tot de Europese Commissie en haar andere bestuursorganen (waarvan de meeste worden geregeerd door conservatieve en liberale partijen), zich hiertegen verzet. Zij zijn immers gevangenen van hun dogma’s, die al tijdens de voorbije neoliberale periode mislukt waren en die, ondanks hun totale mislukking, de politieke en media-instellingen aan beide zijden van de Noordelijke Atlantische Oceaan blijven domineren.

In de VS heeft de nieuwe federale regering van president Joe Biden, onder druk van de wetenschappelijke gemeenschap (en van de progressieve krachten onder leiding van Bernie Sanders), reeds gesproken over het dwingen van de farmaceutische industrie om het algemeen belang boven hun privébelangen te stellen. We zullen zien of dat wel zo wordt uitgevoerd. In Europa zou best hetzelfde beslist worden

Het valt te verwachten dat de gebruikelijke rechtse krachten – van president Trump tot rechts in Spanje (ook in Catalonië) – al zij die een dergelijke productie willen afdwingen, zullen beschuldigen ‘sociocommunisten’ te zijn. Dit gaat zo over de hele wereld. Daarom moeten de burgers zich mobiliseren om al deze dogma’s in vraag te stellen omdat zij de bevolking zoveel schade berokkenen.

Ik moedig de lezers aan om teksten en protestbrieven op te stellen en naar al deze instellingen te sturen. Dit kan wel degelijk. Waar we nu voor staan is dat hun dogmatische overtuiging hen ervan weerhoudt dit in te zien.

 

Vicenç Navarro is hoogleraar toegepaste economische, politieke en sociale wetenschappen aan de Pompeu Fabra Universiteit in Barcelona. Eerder was hij hoogleraar openbaar beleid aan de Johns Hopkins University in de VS. Hij schrijft de column Pensamiento Crítico voor het dagblad Público en heeft een blog in het Engels, Spaans, Catalaans en Italiaans. Cómo los dogmas neoliberales están obstaculizando la resolución de la pandemia verscheen op 3 februari 2021 in Other News – Voces en Contra de la Corriente  en werd vertaald door Toon Mondelaers