Trachoom is een bacteriële ontsteking van het bindvlies van het oog. De ziekte treft vooral arme gemeenschappen in het Zuiden op plaatsen waar schoon water en sanitaire voorzieningen ontbreken. Als de ziekte onbehandeld blijft, kan dit leiden tot ondraaglijke pijn en uiteindelijk het verlies van zicht.

Pakistan is met zijn 250 miljoen inwoners het negentiende land dat vrij werd verklaard van trachoom, kort daarop volgde India, met 1,4 miljard inwoners, als twintigste land.

Tropische ziekte

Munazza Gillani van de Britse ngo Sightsavers, die zich in Pakistan inzet voor de behandeling en preventie van blindheid, vertelt dat de prestatie van Pakistan te danken is aan de “veerkracht en toewijding van talloze individuen en organisaties die zich hebben verenigd in deze strijd”. Toch zegt ze dat het niet het moment is om zelfgenoegzaam te worden.

“Trachoom kan terugkeren, dus moeten we ons blijven inspannen om het bewustzijn over de ziekte bij de bevolking en de gezondheidswerkers te behouden.”

De WHO heeft in 2021 een stappenplan uitgewerkt rond verwaarloosde tropische ziekten. Daarin wordt 2030 als streefdatum gesteld voor de wereldwijde uitbanning van trachoom. Het plan roept op tot een holistische aanpak voor volksgezondheid in plaats van een specifieke strategie per ziekte.

Onomkeerbare blindheid

Volgens data van de WHO komt trachoom nog vaak voor in 39 landen. De ziekte heeft ertoe geleid dat naar schatting 1,9 miljoen mensen hun gezichtsvermogen geheel of gedeeltelijk hebben verloren. Infecties die in de kindertijd niet werden behandeld kunnen leiden tot slecht zicht en blindheid. Eens gezichtsverlies optreedt, is dat onomkeerbaar.

De aandoening wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis en verspreidt zich door contact met oog-, neus- of keelvocht. Vliegen die zich voortplanten op dierlijke mest, menselijke uitwerpselen en voedselresten zijn ook vaak een bron van besmetting.

SAFE-strategie

De WHO vertrekt vanuit een strategie op vier fronten: surgery, antibiotics, facial cleanliness en environmental change – kortweg ‘SAFE’. Die zet onder meer in op een veilige verwerking van afval en een verbeterde toegang tot schoon water en sanitaire basisvoorzieningen, naast antibiotica.

Roderico H. Ofrin, WHO-vertegenwoordiger in India, schrijft het succes toe aan de implementatie van die SAFE-strategie, waaronder operaties, het toedienen van medicijnen door het ministerie van Gezondheid, en intensieve overheidsprogramma’s rond water en sanitair.

“Het succes van India is een inspiratie voor andere landen die trachoom willen uitroeien en de volksgezondheid willen verbeteren”, zegt hij.

Ook China, Nepal, Irak en Iran behoren tot de twintig landen die deze eeuwenoude plaag hebben uitgeroeid die ervoor zorgt dat de wimpers naar binnen krullen en tegen het oog schrapen.

In Europa en Noord-Amerika werd trachoom al in de jaren 1950 uitgebannen dankzij goede hygiënische omstandigheden.

Die drastische terugval is een belangrijk succesverhaal voor de 21e-eeuwse volksgezondheid. Samenwerking tussen verschillende instanties hebben het aantal mensen dat risico loopt op trachoom weten terug te brengen van 1,5 miljard in 2002 tot 103 miljoen in 2024.

Samenwerking loont

Volgens de WHO kregen in 2023 13.746 mensen een chirurgische ingreep voor gevorderde trachoom, tienduizenden mensen kregen curatief en preventief het antibioticum azitromycine toegediend, een belangrijk onderdeel van de SAFE-strategie.

Trachoom blijft echter de belangrijkste oorzaak van blindheid in de wereld en treft nog steeds mensen in 39 landen.

Volgens trachoomspecialist Caleb Mpyet is internationale samenwerking nodig om een definitief einde te maken aan de ziekte. Hij waarschuwt ook dat “infectieziekten zich niet aan grenzen houden”.

Hij denkt daarbij aan het voorbeeld van Kenia, Oeganda en Tanzania die hun trachoomcampagnes op elkaar afstemmen. “Die nieuwe gecoördineerde en internationale strategie maakt de weg vrij voor de duurzame uitbanning van trachoom in deze landen”, zei Mpyet in een blog voor het British Medical Journal (BMJ).

Trachoom komt nog vaak voor op het platteland van Afrika, Midden- en Zuid-Amerika, Azië, Australië en het Midden-Oosten. Over het geheel genomen blijft Afrika het meest getroffen continent, volgens de WHO.

De overige landen die trachoom hebben uitgeroeid zijn Benin, Cambodja, Gambia, Laos, Ghana, Malawi, Mali, Mexico, Marokko, Myanmar, Oman, Saoedi-Arabië, Togo en Vanuatu.