Leestijd: 8 minuten

Goma is een van de grootste steden in Congo. De stad ligt in het oosten, aan de grens met Oeganda en Rwanda, en telt meer dan 2 miljoen inwoners. De stad wordt opgeschrikt door de aanwezigheid van buitenlandse militaire troepen die de Congolese regering proberen te destabiliseren.

Sinds drie maanden leeft de bevolking van Noord-Kivu opnieuw in een oorlogssituatie. De door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 heeft in enkele maanden tijd een groot deel van de provincie veroverd.

Meer dan een half miljoen mensen zijn de gevechtszones ontvlucht. De afgelopen twee weken is Goma praktisch omsingeld. Dit alles ondanks de aanwezigheid van internationale troepen van Monusco (VN-missie) en de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC) die geacht worden de bevolking te beschermen.

De VN klaagt over de steun van het leger van buurland Rwanda aan de zijde van de rebellen. Deze steun verklaart de snelheid van het offensief. In Goma, de provinciehoofdstad, gaat de bevolking de straat op om te protesteren tegen deze oorlog. Om de situatie te begrijpen interviewden we twee inwoners van Goma.

Placide Nzilamba is technisch secretaris van de provinciale coördinatie van het maatschappelijk middenveld in Noord-Kivu, waar zo’n 700 verschillende verenigingen lid van zijn. Tim Kasai is voorzitter van het Comité pour la Paix au Nord-Kivu, mensenrechtenactivist en voorvechter van het recht op gezondheid.

In Goma vinden momenteel overal in de stad betogingen plaats. Wat is er aan de hand?

 

Placide Nzilamba. De betogingen begonnen op 4 februari. De dagen daarop bleef men betogen. Zij zijn georganiseerd door burgerbewegingen en worden gesteund door de bevolking. De mensen willen dat de buitenlandse troepen van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC) en Monusco actief deelnemen aan de strijd tegen de M23-beweging, samen met het Congolese leger. Zo niet, dan moeten zij vertrekken.

Tim Kasai. Deze troepen zijn drie maanden geleden officieel Congo binnengekomen om de M23-rebellen te verdrijven. Maar in werkelijkheid vechten zij helemaal niet tegen de M23-beweging. Integendeel, zij richten gebieden in waar de M23-rebellen blijven en die het Congolese leger niet mag betreden. “De buitenlandse troepen vechten in werkelijkheid helemaal niet tegen de M23-beweging.”

Een paar dagen geleden liep de betoging uit de hand: twee mensen kwamen om en meerdere demonstranten raakten gewond. Een Kerk werd vernield en verschillende winkels werden geplunderd. Wat vinden jullie van deze betogingen en het uit de hand lopen ervan?

Placide Nzilamba. Deze escalaties zijn werkelijk betreurenswaardig en dit is te wijten aan de slechte organisatie van de betogingen. Maar het moet ook gezegd worden dat de bevolking echt behoefte had om de straat op te gaan vanwege de veiligheidssituatie. De stad Goma wordt verstikt.

Je moet weten dat de M23-beweging en haar bondgenoot, het Rwandese leger, al twee essentiële aanvoerroutes naar de stad hebben afgesneden. Via deze routes worden voedingsmiddelen en andere basisproducten aangeleverd. Er is nog maar één route over: de weg die zuidwaarts naar Bukavu leidt.

Via deze weg wordt er echter zeer weinig aan de stad Goma geleverd. En zelfs deze weg kan binnenkort worden afgesneden als de M23-beweging in die richting oprukt.

Wat betekent deze omsingeling van de stad Goma in de praktijk?

Placide Nzilamba. Allereerst gaven de twee wegen die nu geblokkeerd zijn werkgelegenheid aan vrachtwagenchauffeurs, motorrijders enz. om goederen te vervoeren.

Met het grote aantal vluchtelingen en intern ontheemden aan de rand van de stad wordt het aantal mensen dat in Goma woont nu op 2,5 miljoen geschat. Er is dus sprake van overbevolking en een steeds slechtere toegang tot voedsel en eerste levensbehoeften.

Tim Kasai. De prijs van een zak houtskool, wat men gebruikt om te koken, is gestegen van 20 tot 55 dollar. Bovendien is Goma een kruispunt voor leveringen aan andere steden, zoals Bukavu. Niet alleen landbouwproducten uit Noord-Kivu worden doorgevoerd naar het Zuiden via Goma, maar ook producten uit Uganda en Kenia. Dat is nu allemaal geblokkeerd. De mensen voelen zich afgesneden van de buitenwereld en vrezen dat zij zullen verhongeren.

“De mensen voelen zich afgesneden van de buitenwereld en vrezen dat zij zullen verhongeren.”

Er zijn veel gewapende groepen in Noord-Kivu. Wat is er speciaal aan de M23-beweging?

Tim Kasai. De M23-beweging gedraagt zich anders, meer als een professioneel leger. Al jaren waarschuwen de mensen die hier aan de grens met Rwanda wonen dat deze rebellen – en hun voorgangers – worden gesteund door het Rwandese leger, dat illegaal de grens oversteekt om aan de zijde van de M23-beweging tegen het Congolese leger te vechten.

Het duurde zes jaar voordat de VN-deskundigen in 2009 ontdekten wat de bevolking ze al sinds 2003 probeerde te vertellen. Namelijk, dat deze opstanden werden bewapend, gesteund en geleid vanuit Kigali, de hoofdstad van Rwanda. Sindsdien zijn er verschillende opeenvolgende VN-rapporten geweest die telkens dezelfde feiten bevestigden.

De verklaring die de Rwandese president Paul Kagame geeft voor het M23-offensief is onder meer dat de milities die deelnamen aan de genocide van 1994, de FDLR, zouden zijn geïntegreerd in het Congolese leger. En dat dit een veiligheidsprobleem vormt voor zijn land. Hoe denkt u daarover?

Placide Nzilamba. Dat is een smoes die hij verkoopt aan naïevelingen over de hele wereld. Hij zegt dat al jaren. De Congolese regering heeft hem drie keer de gelegenheid geboden zijn leger naar Congo te sturen om samen de FDLR te bestrijden. En de laatste keer, toen zij hun operatie hadden beëindigd, hebben zij zelf verklaard dat de FDLR niet langer een bedreiging vormden voor de veiligheid van Rwanda. Bovendien werden leden van de FDLR die in het kader van het programma ‘ontwapening, demobilisatie en re-integratie’ waren gedemobiliseerd en teruggekeerd naar huis, later opnieuw aangetroffen aan de frontlinie in Congo, vechtend aan de zijde van de M23-beweging.

Maar wat wil Kagame bereiken met deze oorlog en destabilisatie die meer dan twee decennia aan de gang is?

Placide Nzilamba. Hij wil dat Rwanda toegang krijgt tot landbouwgrond, tot de rijkdom van onze bodem en aan de macht komt in onze provincie. Hij wil dat de M23-rebellen weer deel uit gaan maken van het Congolese leger en het staatsapparaat en hij wil ook een stuk van ons land afsnijden en aan Rwanda vastmaken.

“Kagame wil dat Rwanda toegang krijgt tot landbouwgrond, tot de rijkdom van onze bodem en aan de macht komt in onze provincie.”

Hoe verklaar je dat Rwanda zoveel coltan  exporteert, maar geen coltan in zijn bodem heeft? Alle beschuldigingen aan het adres van de Congolese regering zijn slechts dekmantels om deze doelstellingen te bereiken en zijn economische en politieke belangen te dienen. De internationale gemeenschap weet dit maar al te goed.

De Oost-Afrikaanse Gemeenschap spreekt over dialoog en de noodzaak van een politiek akkoord. Wat vindt u daarvan?

Placide Nzilamba. Ik denk niet dat wij dat nog nodig hebben. Er zijn al vele overeenkomsten ondertekend. In 2002 en 2008 is tijdens belangrijke onderhandelingen overeengekomen om pro-Rwandese strijders op te nemen in het leger, de politie en het overheidsapparaat.

Dan was er de gezamenlijke operatie van de Congolese en Rwandese legers in 2009 om een einde te maken aan de opstand van Laurent Nkunda (Congolese ex-legerofficier die in 2000 zijn rebellenleger oprichtte om de autoriteiten uit te dagen.

Er was de kaderovereenkomst van Addis Abeba in 2013 en vervolgens de teksten die in Nairobi met de M23-beweging werden ondertekend om een einde te maken aan de oorlog die zij in 2012 en 2013 voerden. Vorig jaar waren er onderhandelingen in Nairobi en vervolgens het akkoord van Luanda, waarbij Kagame beloofde de M23-beweging niet te steunen.

En na elk akkoord steunt Kagame weer terug de M23-rebellen, open en bloot voor de ogen van de internationale gemeenschap. Dus wat voor overeenkomst hebben wij nog nodig? Het akkoord waar Rwanda op uit is, is een akkoord om de Congolezen te doden, een deel van ons grondgebied af te snijden en het bij Rwanda in te lijven. En dat kunnen wij niet aanvaarden, geen enkel land ter wereld kan zoiets aanvaarden.

Tim Kasai. Helaas gebeurt dit alles met de totale hypocrisie en medeplichtigheid van de internationale gemeenschap. De Europese Unie, de Verenigde Staten, iedereen is op de hoogte van de situatie en weet dat Rwanda tot doel heeft om grondgebied van Congo af te snijden.

En nu zeggen zij dat de Oost-Afrikaanse Gemeenschap het moet oplossen. De staatshoofden van deze landen zijn ook medeplichtig aan de situatie en zijn alleen geïnteresseerd in hun eigen belangen.

“Dit alles gebeurt met de totale hypocrisie en medeplichtigheid van de internationale gemeenschap.”

Wat verwacht u van de Europese Unie en België?

Placide Nzilamba. Wij zijn die internationale gemeenschap beu. Wie heeft deze oorlog gecreëerd? Het Franse leger, dat aan het einde van de genocide in Rwanda in 1994 partij koos en ervoor zorgde dat twee miljoen Rwandezen konden vluchten voor de troepen van Kagame naar Congo. In plaats van deze situatie aan te pakken, vinden zij dat de landen in de regio het maar moeten oplossen, en sluiten zij de ogen voor de misdaden van Kagame.

België en de Europese Unie moeten afstappen van hun hypocriete houding. Rwanda moet worden bestraft voor schendingen van de integriteit van het grondgebied van Congo. Deze oorlog duurt al meer dan twintig jaar en heeft miljoenen doden veroorzaakt, en zij blijven zeggen: “Jullie moeten het samen oplossen”.

Nee. Rwanda heeft zoveel misdaden begaan dat echte, strenge sancties nodig zijn. Rwanda steunen met financiële hulp en bilaterale militaire samenwerking betekent het voort laten duren van ons lijden. Als de internationale gemeenschap volhardt in deze hypocrisie, zal zij een verschrikkelijke burgeroorlog veroorzaken in het Grote Merengebied. Want de Congolezen gaan zich niet laten doen.

Tim Kasai. Veel Congolezen zien Rwanda als de politiemacht van het Westen die dient om ons zwak te houden. Dit voorkomt dat wij de rijkdom van ons land kunnen benutten en onszelf kunnen bevrijden. Laat België en Europa ons respecteren, laat hen ons recht op leven en op ons land respecteren.

“Laat België en Europa ons respecteren, laat hen ons recht op leven en op ons land respecteren.”

Hoe deze oorlog te beëindigen ?

Placide Nzilamba. Wij verwachten van onze regering dat zij investeert in de opleiding van ons veiligheidsapparaat, leger, politie en administratie. Onze staat moet worden hervormd, om ons te beschermen tegen alle aanvallen van Rwanda. Rwanda heeft al een keuze gemaakt: het kiest namelijk voor de militaire optie. Onze regering moet daaraan het hoofd bieden.

Tim Kasai. Een paar maanden geleden kwam er een einde aan het wapenembargo van de VN-Veiligheidsraad. Daar zijn wij erg blij mee. Vandaag is er een plan voor de hervorming van het leger, dat onder meer beoogt het aantal militairen te verdubbelen tot 500.000 en dat voorziet in een verhoging van de militaire begroting.

Wij moeten sterker zijn dan de vijand, zodat wij ons land kunnen verdedigen. Hoe dan ook, het Congolese volk zal deze eindeloze agressie nooit aanvaarden. Wij zullen doorgaan tot we de vrede en het respect krijgen die wij verdienen.