-Hollywood- Een film over een Conclaaf (Pausverkiezing) in het Vaticaan – intriges, machtsstrijd, witte rook. Klinkt bekend – maar ‘Conclave’, de Oscarwinnende politieke Vaticaanthriller, zet ons bewust op het verkeerde been. Want wat aanvankelijk lijkt op een klassiek drama over conservatieve en progressieve kardinalen eindigt met een radicale vraag.
Aan het begin en gedurende lange delen van de film kan ‘Conclave’ worden beschouwd als een zeer conventionele film over de machtsverhoudingen in het Vaticaan. De Paus sterft vrij onverwacht, de kardinalen uit de ganse wereld reizen af naar Rome en het conclaaf begint. Achter gesloten deuren strijden conservatieven en progressieven om de suprematie. Intriges, dubbelspionnen, strategische allianties – wij kennen dit uit talloze andere films.
Tot zover, zeer voorspelbaar. Maar ‘Conclave’ is geen gewoon Vaticaan drama. Want aan het einde is er een vraag die alles wat wij denken te weten over de rooms-katholieke kerk in twijfel trekt.
Rituelen, intriges en een explosieve situatie
De film houdt de kijker lang in de vermeende veiligheid van het vertrouwde: Kardinaal Lawrence (briljant gespeeld door Ralph Fiennes) zit de geritualiseerde procedure voor, terwijl zich onder de kardinalen de gebruikelijke fracties vormen. Zo is er de liberale Bellini, de aartsconservatieve Adeyemi, de op macht beluste Tremblay en de traditionalistische hardliner Tedesco.
Terwijl de wereld buiten wacht op witte rook, ontvouwt zich binnen een spel van intriges. Lawrence ontdekt bewijs dat de overleden Paus kort voor zijn dood explosieve beslissingen heeft genomen, waarvan de gevolgen pas later duidelijk worden. Alles verloopt volgens voorspelbare lijnen – totdat de realiteit het conclaaf plotseling inhaalt.
Terreur, chaos en een verrassende kandidaat
Tijdens de vijfde verkiezingsronde wordt Rome opgeschrikt door terroristische aanslagen. De conservatieve Tedesco maakt gewetenloos misbruik van de situatie: Hij geeft islamisten de schuld en roept op tot een heilige oorlog tegen de islam. Een moment waarop je denkt dat het conclaaf de bekende logica zal volgen: de hardliners zullen zegevieren. Maar het loopt allemaal anders.
Het is kardinaal Benitez die het beslissende moment aangrijpt. Hij is gestationeerd in Kabul en heeft gewerkt in oorlogsgebieden zoals Congo en Irak. In een krachtige tegenspeech ontmaskert hij Tedesco’s oorlogsretoriek als zeer gevaarlijk. Zijn eenvoudige, maar krachtige boodschap: geweld moet niet met geweld beantwoord worden.
De kardinalen kiezen Benitez als nieuwe Paus, die de Pauselijke naam Innocentius aanneemt. Een buitenstaander zegeviert – een bekend verhaal. Maar wie denkt dat de film eindigt met een verzoenende christelijke boodschap heeft het helemaal mis.
De uiteindelijke openbaring
Lange tijd hield ‘Conclave’ zich aan de conventies van dit filmgenre. Maar nu, in de laatste minuten, zet de film alles op zijn kop.
Na de verkiezingen ontdekt Lawrence dat kardinaal Benitez een medische behandeling had gepland. Tijdens een blindedarmoperatie komt hij erachter dat hij eierstokken en een baarmoeder heeft. Hoewel hij aan de buitenkant als man wordt gezien, past de kardinaal fysiek in geen enkele binaire gendercategorie. Benitez wilde aanvankelijk de organen met een vrouwelijke connotatie laten verwijderen – maar besloot na rijp beraad alles te laten zoals God hem geschapen had.
‘Conclave’ begint als een klassieke Vaticaanse thriller en misleidt de kijker opzettelijk. Aanvankelijk lijkt alles zijn gewone gangetje te gaan: Intriges, ideologische loopgravenoorlog, het gebruikelijke spel van intriges achter gesloten deuren. Maar uiteindelijk breekt de film dan radicaal met deze conventionaliteit.
De verkiezing van Benitez is niet alleen de triomf van de buitenstaander, maar een tektonische verschuiving in de hele rooms-katholieke kerk en hierarchie. Want deze nieuwe Paus tart elke klassieke categorisering – niet alleen theologisch of politiek, maar in zijn bestaan zelf. ‘Conclave’ stelt dus een van de meest radicale vragen die de rooms-katholieke kerk ooit onder ogen heeft moeten zien: wat gebeurt er als God ingrijpt en een beslissing neemt die niemand had verwacht?
Fictie of niet, Berger was erop gebrand een film te maken die zo authentiek mogelijk zou zijn. Omdat hij zoals verwacht geen toestemming kreeg om in het Vaticaan zelf te draaien, was hij verplicht op zoek te gaan naar gelijkaardige locaties, of om die – zoals in het geval van de Sixtijnse Kapel – na te bouwen.
‘Conclave’ is niet bedoeld als frontale aanval op de rooms-katholieke kerk. Als het seksueel misbruik door geestelijken, al aan bod komt, is het eerder in de marge, tijdens gesprekken tussen de kardinalen. De kern van de zaak is de machtsstrijd. Tegelijk vermoedt Berger dat het Vaticaan de film wel in de gaten zal houden.
