🔊 Lees voor

-Vaticaanstad- De Wereldsynode in het Vaticaan is afgesloten en de deelnemers gaan vandaag huiswaarts. In aanwezigheid van de Heilige Vader werd de synode met het Te Deum zingen afgesloten. 

De slottekst, die Paus Franciscus zaterdag verrassend heeft vrijgegeven, is bedoeld om de basis te worden voor veelomvattende veranderingen in de Rooms-katholieke kerk. Het is de eerste dergelijke hervorming sinds het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). Hoewel het document nog geen wijzigingen in het canoniek recht bevat, zijn deze, zoals het Vaticaan meldt, al lang in voorbereiding.

De tekst legt basisprincipes vast en geeft daarmee uitvoering aan een project dat Paus Franciscus al jaren voortvarend nastreeft. De doelstellingen zijn ambitieus, maar ook risicovol, een schisma ligt snel op de loer. Zo wil de Paus meer zeggenschap voor het ‘volk van God’, meer transparantie en verantwoordelijkheid voor kerkleiders en een openstelling van de kerk voor degenen die daarin eerder benadeeld of uitgesloten zijn. Nu zal het een kwestie zijn van het implementeren van deze principes in alle plaatselijke parochies over de ganse wereld.

Met een reeks leerstellige verklaringen en documenten en een marathon van onderzoeken, consultaties en synodale bijeenkomsten op nationaal, continentaal en mondiaal niveau is Franciscus erin geslaagd het beeld van de Moederkerk over zichzelf te veranderen. Het lijkt erop dat hij erin is geslaagd grote delen van de geestelijke hiërarchie mee te nemen, zelfs binnen het Vaticaan.

Vrouwen tellen voortaan mee

Het begon met een jubileumtoespraak op de Bisschoppensynode op 17 oktober 2015. Franciscus legde destijds uit dat hij de grotere rol van het bisschoppen-college in het leiderschap van de kerk, zoals gewenst door het Concilie, slechts zag als onderdeel van een breder principe dat hij ‘synodaliteit’ noemt.

In maart 2018 presenteerde de Internationale Theologische Commissie in het Vaticaan een onderzoek. De titel: “Synodaliteit in het leven en de missie van de kerk.” In hetzelfde jaar volgde het Pauselijke document “Episcopalis communio – Over de bisschoppensynode”. Het had de zeer bindende vorm van een “Apostolische Constitutie”. Met deze wet veranderde hij fundamenteel de samenstelling, procedure en reikwijdte van bisschoppensynodes.

Sindsdien kunnen niet-geestelijken, inclusief vrouwen, een zetel hebben en stemmen in synodes. In plaats van een opbouwende tweejaarlijkse bijeenkomst van oudere herders zou de synode in de toekomst een orgaan moeten worden voor de deelname van het “volk van God” aan het kerkelijk leiderschap. Kortom, de deur open naar democratie, zij het nog bescheiden.

Onzekerheid

Er was onzekerheid bij aanvang van de synode. Er waren geestelijke die geloofden dat een bisschoppensynode, waaraan ook gelovigen zonder wijding deelnamen, geen geldige bisschoppensynode kon zijn. Anderen merkten op dat dit type synode, dat moeilijk te controleren was, verdeeldheid kon zaaien. Desalniettemin slaagde de Paus erin het overlegproces zo te leiden dat het spanningen tolereerde zonder conflicten te verdoezelen.

Het synodesecretariaat speelde een centrale rol bij het beheersen van deze enorme taak. De Maltese kardinaal Grech slaagde erin deze weinig gezaghebbende autoriteit, die niet tot de Romeinse Curie behoort, zodanig te laten acteren dat het min-of-meer ‘vastgeroeste’ Vaticaanse machtsapparaat zijn aanvankelijke scepsis opgaf en meewerkte. Hij werd gesteund door de Luxemburgse kardinaal Jean-Claude Hollerich. Als ‘algemeen relator’ van de synode had hij tijdelijk gezag, maar onbetwist vanwege zijn nabijheid tot de Paus. Zijn centrale rol, discretie en kundigheid hebben daarmee zijn kans om ooit opvolger van deze Paus te worden, aanzienlijk vergroot.

Anti-vrouw

De synode kende ook een schandaal en wel rond kardinaal Victor Fernandez. In de slotfase van de Wereldsynode lwas te zien hoe moeilijk de gesprekken soms liepen. De prefect van de Dicasterie van het Geloof zou in een commissie de controversiële kwestie van het vrouwendiaconaat moeten ophelderen en de eerste resultaten van deze verduidelijking met de synodeleden moeten delen. Toen hij dat ‘tussen neus en lippen’ wilde afraffelen, werd hij door veel synodeleden, met name de Duitse, luidkeels beschuldigd van een schandalige weigering om de dialoog serieus aan te gaan. Het toonde aan hoe moeilijk sommige kerkleiders het nog hebben met de regels rond ‘synodaliteit’. Toen, na tussenkomst van het synodesecretariaat, een open dialoog met de prefect tot stand kwam, zei dit ook iets over het nieuwe machtsevenwicht en de nieuwe prioriteiten in het tijdperk van synodaliteit.

Paus Franciscus sloot met de zegen, zichtbaar uitgeput en kortademig, de synode af. Ook de kardinalen Grech en Hollerich leken zichtbaar moe. Maar in zijn preek liet de Paus er geen twijfel over bestaan ​​dat hij zichzelf en zijn kerk nog steeds op de goede weg ziet. Hij zei: “Laten wij dus vol vertrouwen onze reis samen voortzetten (…), laten wij opstaan ​​en de vreugde van het Evangelie door de straten van de wereld dragen.”

De Paus heeft alles-op-alles gezet om tal van zaken te veranderen, of een weg te banen voor zijn opvolger. Er is weliswaar geen RK kerk 2.0 uit voortgekomen, maar wel een blauwdruk daar naartoe. Nu het merendeel van de conclaafgerechtigde kardinalen, door Franciscus is aangesteld, lijkt dat een stuk gemakkelijker te zijn geworden, al gaan veranderingen in de kerk altijd langzaam en behoedzaam.