De bedoeling van de langverwachte Amazonetop was om tot een plan te komen om het regenwoud te beschermen, maar het einddocument bevatte geen belofte om op de korte termijn een einde te maken aan de ontbossing.

Brazilië had nochtans voorgesteld om de ontbossing terug te brengen tot nul in 2030, maar stuitte op verzet van de Boliviaanse regering. Dat zeggen alvast Braziliaanse functionarissen die in de Financial Times en de Guardian worden geciteerd.

“We hebben geprobeerd om enkele ontbossingsdoelen op te nemen, maar Bolivia vroeg expliciet om ze te schrappen”, zegt een hooggeplaatste ambtenaar. “Venezuela was ook terughoudend, maar omdat Bolivia zo sterk tegen was, hoefden zij zich er niet tegen uit te spreken”.

Bolivia en Venezuela waren ook de enige twee Amazonelanden die geen belofte ondertekenden om bossen te beschermen op Cop26 in Glasgow in 2021.

Samen bezitten ze ruwweg een zevende van het Amazonegebied. Maar hun beider regeringen zijn de winningsindustrie genegen, en in beide landen neemt de ontbossing toe.

Ambities voor agro-industrie

De positie van de Boliviaanse regering op de Amazonetop is in lijn met haar binnenlands beleid. Dat geeft prioriteit aan ontwikkeling en de export van onder andere landbouwproducten.

Bolivia’s export van soja en rundvlees is klein vergeleken met die van Brazilië en Argentinië, de landbouwgiganten van de regio. Maar de export groeit en de Boliviaanse regering heeft ambitieuze doelen gesteld voor de sector.

Om die te halen heeft ze infrastructuur aangelegd, de landbouwbelastingen laag gehouden en brandstof gesubsidieerd. La Paz heeft ook overheidsgrond in het regenwoud uitgedeeld aan interne migranten, toestemming gegeven voor meer boskap en illegale ontbossing gedecriminaliseerd.

“Landbouwexport is een sector die, ook al levert hij weinig belasting op, erg belangrijk is voor de deviezen”, zegt Enrique Ormachea, een onderzoeker bij de Boliviaanse ngo Cedla.

Het gebrek aan buitenlandse valuta heeft de internationale kredietwaardigheid van Bolivia aangetast, waardoor het land meer moet betalen om geld te lenen.

Recent beleid is erop gericht om palmolie te produceren, de export van rundvlees naar China te stimuleren en biodieselraffinaderijen te bouwen die Boliviaanse producten gebruiken. Dit alles zou de grenzen van de landbouwsector verleggen, dieper het bos in.

De goudkoorts van Venezuela

Aan de andere kant van de Amazone is Luis Betancourt het hoofd van de Venezolaanse ngo Grupo de Investigaciones sobre la Amazonía.

“In het Venezolaanse Amazonegebied hebben we niet echt ontbossing voor grote ranches of grootschalige landbouw. Het pijnpunt hier is illegale mijnbouw.”

Volgens het IMF is de economie van Venezuela tussen 2013 en 2021 met meer dan vier vijfde gekrompen. Miljoenen mensen verlieten het land op zoek naar werk. Veel anderen gingen in de kleinschalige mijnbouw naar goud.

De regering keek naar mijnbouw om de inkomsten te vervangen die verloren gingen door de ineenstorting van de olie-industrie. In 2016 kondigde president Nicolás Maduro de oprichting aan van de Orinoco Mining Arc, een gebied dat ongeveer een tiende van het landoppervlak en vijf nationale parken omvat en dat wordt opengesteld voor mijnbouwconcessies.

Ngo-koepel Raisg heeft bijna 2000 mijnbouwsites ontdekt in het Venezolaanse Amazonegebied, waar naar schatting 189.000 mensen werken.

De mijnen worden gecontroleerd door gewapende groepen, waaronder guerrillagroepen en bendes die bekendstaan als sindicatos. Uit onderzoek van Insight Crime blijkt dat veel van deze bendes banden hebben met de georganiseerde misdaad en gesteund worden door elementen van de Venezolaanse staat, die een deel van de winst opstrijken.

Gebrek aan interesse

Volgens onderzoek ging er tussen 2016 en 2020 ongeveer 140.000 hectare bos verloren in het Venezolaanse Amazonegebied. Dat komt neer op 1,6 procent van alle ontbossing in het hele Amazonegebied in die periode.

Op de vraag waarom Venezuela zich verzet tegen de belofte om de ontbossing uit te roeien tegen 2030, antwoordt Professor María Eugenia Grillet dat Venezuela zich misschien niet wil engageren voor iets wat het toch niet kan bereiken op de korte of zelfs middellange termijn.

“Want uiteindelijk lijkt de regering niet geïnteresseerd in het behoud van onze Amazonewouden”, zegt de ecologe aan de Universidad Central de Venezuela. “De illegale goudwinning lijkt gefaciliteerd te worden door een bepaald deel van de staat, door corruptie, door ongereguleerde illegale activiteiten en door de politieke, economische en sociale crisis die het land doorgaat.”