-Amsterdam- Het Rijksmuseum toont vanaf 4 maart een recent verworven stilleven van Maria van Oosterwijck in de Eregalerij. Maria van Oosterwijck is een van de belangrijkste Nederlandse vrouwelijke schilders van de 17de eeuw en staat bekend om haar bloemstillevens. In 2023 kreeg het Rijksmuseum de gelegenheid om dit stilleven uit een particuliere verzameling te verwerven. Het schilderij is een zeer persoonlijk werk binnen het oeuvre van de kunstenaar. Voor Van Oosterwijck was dit stilleven een getuigenis van haar onvoorwaardelijke geloof.
Na de aankoop is het schilderij door het Rijksmuseum onderzocht en gerestaureerd. Op 4 maart 2025, voorafgaand aan het symposium Women in the Museum, wordt het voor het eerst in het museum gepresenteerd. De verwerving was mogelijk dankzij steun van de Vriendenloterij en het Vrouwen van het Rijksmuseum Fonds.
Maria van Oosterwijck
Maria van Oosterwijck (1630-1693) is naast Judith Leyster en Rachel Ruysch de belangrijkste vrouwelijke schilder van de Nederlandse zeventiende eeuw. Als een van de weinige 17de-eeuwse Nederlandse kunstenaars genoot zij al tijdens haar leven internationaal faam voor haar bloemstillevens. Zo kon zij ‘zonnekoning’ Lodewijk XIV van Frankrijk, Jan III Sobieski, koning van Polen, Cosimo III de’ Medici van Toscane en Keizer Leopold van Oostenrijk tot haar klanten rekenen. Van Oosterwijck bouwde een relatief klein oeuvre op. Dit heeft mogelijk te maken met haar manier van schilderen. Een tijdgenoot schreef dat ze de tijd nam voor haar schilderijen, door de ‘netheid en uitvoerigheid’ die zij in haar werk betrachtte. Lees verder onder de afbeelding>
Vanitas
Van Oosterwijck specialiseerde zich in bloemstillevens. Ook in het recent verworven vanitasstilleven – een kunstwerk dat de beschouwer doet nadenken over de ijdelheid van het wereldse leven in het licht van de naderende dood – neemt een boeket een belangrijke plaats in. Ze voegde daarnaast allerlei objecten toe, zoals een bijbel, een doodshoofd, een juwelenkist en twee tafelen met de tien geboden. Hierdoor creëerde zij een schilderij met een gelaagde Christelijke boodschap, dat een centrale plaats inneemt binnen haar oeuvre. Bijzonder is dat Van Oosterwijck de betekenis van de voorstelling expliciet toelicht op het blad papier op de voorgrond. De kunstenaar was opgevoed in een godvruchtige omgeving: haar vader en grootvader waren predikant. Volgens een tijdgenoot was zij zelf ook ‘buitengemeen godsdienstig’.
Onderzoek en restauratie
Na aankoop van het werk in 2023 is het schilderij eerst onderzocht. Uit het onderzoek kwam naar voren dat Van Oosterwijck tijdens het schilderen bijzonder veel wijzigingen doorvoerde. Zo schilderde zij een zandloper en een al volledig voltooide slang die via de muuropening naar binnen kruipt toch weer weg. Na het onderzoek startte een restauratie. Vergeelde vernis en overschilderingen van vroegere restauraties werden daarbij verwijderd. Het schilderij is nu zoveel mogelijk in originele staat teruggebracht.
Onderzoeksproject Vrouwen van het Rijksmuseum
Het onderzoeksproject Vrouwen van het Rijksmuseum en het gelijknamige fonds hebben tot doel de zichtbaarheid van vrouwen in de collectie en presentatie blijvend te vergroten. Een multidisciplinair team inventariseert, onderzoekt en presenteert sinds 2021 verhalen van vrouwen in de collectie, en verwerft nieuw werk. Op 8 maart 2023 heeft CHANEL zich als partner aan het project verbonden. Resultaten waren afgelopen jaren onder meer:
- Het jaarlijkse symposium Women in the Museum met dit jaar als thema: Fabric of Fame. Het symposium is mede mogelijk dankzij CHANEL.
- Verwervingen van werken van onder anderen Gesina ter Borch, Aleijda Wolfsen, Maria Sibylla Merian, Johanna Koerten, Marlow Moss, George Sand, Bertha E. Jacques, Carrie Mae Weems en Thèrése Schwartze.
- Publicaties als Geesje en Anna. De wereld van Breitners beroemde modellen (2024) door Jenny Reynaerts.
- Tentoonstellingen als Barbara Hepworth (2022), Vrouwen op papier (2022-23), Point of View (2024) en Carrie Mae Weems. Painting the Town (2025).
