Leestijd: 3 minuten

Onder de titel ‘Woont God hier dan niet meer?’ beraden deskundigen zich sinds gisteren in Rome over het thema ‘leegstaande kerken’.

🔊 Lees voor -ROME- De tweedaagse conferentie gaat nieuwe richtlijnen over het onderwerp van het Vaticaan vooraf. De regels moeten de Bisschoppen duidelijk maken, hoe zich op te stellen bij de zogenaamde profanisering van een Godshuis.

Curiekardinaal Gianfranco Ravasi, voorzitter van de Pauselijke raad voor cultuur, sneed het overleg aan met een verklaring van Paus Franciscus: ‘De vaststelling dat veel tot voor enkele jaren nodige kerken momenteel niet meer nodig zijn (…) wordt door de Kerk genoteerd, maar dan als teken des tijds dat ons tot nadenken en tot aanpassing dwingt.’ Het ontwijden zou niet de eerste en enig denkbare oplossing mogen zijn.

Nochtans sneuvelen er veel Kerkgebouwen. In Duitsland, bijvoorbeeld, zijn sinds het jaar 2000 meer dan 500 Katholieke Kerken gesloten. Een derde van de gebouwen werd afgebroken, de rest werd verkocht. En ook in ons land gaat men ervan uit dat het land over tien jaar zo’n 500 Kerkgebouwen minder zal tellen. In Italië, daarentegen, krijgen veel Kerken een creatieve conversie. Maar niet iedereen kan het waarderen dat in de Kerk het Kruisbeeld wordt vervangen door postmoderne kunst en het Wijwatervat door een assortiment aan hippe cocktails.

Over kerkelijke leegstand bestaat eigenlijk al een richtlijn: het canoniek recht geeft de Bisschoppen de toestemming, gebouwen die niet meer ingezet worden voor religieuze doeleinden, over te laten schakelen tot mogelijk ‘een profane, maar geen afvallige functie’. Is het gebouw ontwijd, dan verliest de kerk haar Heiligenstatuut en verliest het Bisdom haar controle erover.

Maar is het dan blasfemie als in dat gebouw, nadat het door God is verlaten (figuurlijk, want volgens het Christendom is Hij overal), rijkelijk bier, wijn en andere spiritualiën beginnen vloeien, zoals dat het geval is in ‘Il Gattopardo’ (De Luipaard), een tot discotheek omgevormde Milanese kerk, of in ‘La Chiesetta (het Kerkje), een achttiende eeuwse Kapel die het tot pub heeft geschopt.

De conferentie kan maar best met zinnige antwoorden op de proppen komen, want volgens sociologieprofessor Luca Diotallevi van de universiteit Roma Tre kan het fenomeen van geconverteerde Kerken ‘veel sociale conflicten veroorzaken’.

Carlo Capponi, leider van het culturele erfgoed van de Diocese Milaan, vindt het ‘onaangenaam’ te weten dat alcohol wordt genuttigd waar vroeger, aan het altaar, enkel het bloed van Christus (rode wijn) werd gedronken als teken van de Transsubstantiatie. Afgaande op de commentaren in de sociale media maken weinig bezoekers van La Chiesetta zich zorgen over enige blasfemie. De cocktails zijn er overigens aangepast aan de geschiedenis van het gebouw. Je kan er, bijvoorbeeld, een ‘pelgrim’ of een ‘kardinaal’ drinken, en zelfs een slokje wijwater. Erg profaan is de ‘turbodiesel’, een mix van whisky en bier.

Niet alle Kerken zijn kroegen geworden. Aan de andere kant van Milaan heeft het designbureau CLS Architetti het vroegere Zustersklooster San Paolo Converso omgebouwd tot zijn hoofdkwartier en expositieruimte. Zulke conversies ziet Kardinaal Ravasi veel liever: met een omschakeling tot gemeentecentrum, conferentieruimte of lokaal museum blijft de Kerk geestelijk, cultureel of als maatschappelijk ontmoetingspunt veel meer in het midden, vindt hij.

Anderzijds: voordat de Kerk haar andere bestemming krijgt, moeten alle religieuze symbolen er uit verwijderd worden, vindt de cultuurminister van het Vaticaan. Vaak is het meer zinvol om de Kerk gewoon af te breken, stelt de kardinaal, beseffende dat die oplossing meer geschikt is voor de Verenigde Staten dan voor Europa, waar Kerken vaak een groot (cultuur-)historisch belang hebben.

Een andere mogelijkheid om weer wat meer volk over de vloer te krijgen, is het Kerkgebouw open te stellen voor andere religieuze gemeenschappen. In Rome en Milaan worden Kerken al ‘verhuurd’ aan Orthodoxe-Christenen uit Oost-Europa, Egypte en Ethiopië.

De conferentie kan maar best met zinnige antwoorden op de proppen komen, want volgens sociologieprofessor Luca Diotallevi van de universiteit Roma Tre kan het fenomeen van geconverteerde kerken ‘veel sociale conflicten veroorzaken’. De leegstaande kerken ziet hij als weerspiegelingen van het afsterven van het belang van religie in het Westen. Maar door de migratie naar datzelfde Westen van vaak diepgelovige migranten krijg je eveneens een regelrechte ‘religieuze boom’ in sommige grote steden. Die nieuwkomers zijn volgens hem minder bereid, de in West-Europa opgelegde ‘confessionele staatsreligie’ (de seculariteit) te volgen.

Kardinaal Ravasi vindt dat de Kerk moet terugkeren naar haar roots van na de catacomben: een minder hiërarchisch en meer naar de basis georiënteerd Christendom. ‘Wij moeten durven toegeven dat wij in de hoek van de minderheden terechtgekomen zijn’ – bewijs daarvan het immer dalende percentage kinderen dat gedoopt wordt.

Bron: EWTN Foto: Pixabay