Na de bijeenkomst werd een gezamenlijk persbericht van de Paus en de Duitse bisschoppenconferentie gepubliceerd. Het meest opvallend zijn de veel voorkomende uitspraken in dit soort persberichten: de positieve en constructieve sfeer van de bijeenkomst en het bestaan ​​van overeenkomsten en verschillen in de discussie over de theologische vragen die open blijven. Wie tussen de regels doorleest weet dat beide partijen ‘op eieren lopen’, want hoewel geen van beide partijen het wil, ligt een schisma op de loer.

Om diplomatiek te blijven werd overeengekomen om een ​​regelmatige uitwisseling tot stand te brengen tussen de vertegenwoordigers van de Duitse Bisschoppenconferentie en de Heilige Vader over de toekomst van het synodale pad (niet te verwarren met de Pauselijke Synode).

Beide kanten willen concrete vormen van synodaliteit ontwikkelen in de kerk in Duitsland, die in lijn zijn met de ecclesiologie van het Tweede Vaticaans Concilie, de bepalingen in het kerkelijk recht en de resultaten van de Wereldsynode en die vervolgens ter goedkeuring aan de Heilige Vader voorleggen. 

Dit is de volledige verklaring:

“Vertegenwoordigers van de Romeinse Curie en de Duitse Bisschoppenconferentie kwamen vandaag (22 maart 2024) bijeen in het Vaticaan om de dialoog voort te zetten die was geïnitieerd tijdens het ad limina-bezoek van de Duitse bisschoppen in november 2022, dat al een eerste uitwisseling had gehad op 26 juli , 2023.

De bijeenkomst van vandaag, die de hele dag duurde, werd gekenmerkt door een positieve en constructieve sfeer. Enkele van de open theologische vragen die in de documenten over het synodale pad van de katholieke kerk in Duitsland naar voren worden gebracht, zouden kunnen worden besproken. Net als in het syntheserapport van de Wereldsynode van oktober 2023 werden verschillen en overeenkomsten opgemerkt. Er werd een regelmatige uitwisseling overeengekomen tussen vertegenwoordigers van de Duitse Bisschoppenconferentie en de Heilige Vader over de toekomstige werkzaamheden van het synodale pad en het synodale comité. De Duitse bisschoppen beloofden dat dit werk zal dienen om concrete vormen van synodaliteit in de Kerk in Duitsland te ontwikkelen, die in lijn zijn met de ecclesiologie van het Tweede Vaticaans Concilie, de bepalingen van het canoniek recht en de resultaten van de Wereldsynode, en die dan zullen zij ter goedkeuring aan de Heilige Vader worden voorgelegd. Beide partijen kwamen overeen om vóór het zomerreces van 2024 een volgende bijeenkomst te houden.

Namens de Romeinse Curie namen de kardinalen Victor Fernandéz, Kurt Koch, Pietro Parolin, Robert F. Prevost OSA en Arthur Roche, evenals aartsbisschop Filippo Iannone O.Carm, deel. De Duitse Bisschoppenconferentie werd vertegenwoordigd door de bisschoppen Georg Bätzing, Stephan Ackermann, Michael Gerber, Peter Kohlgraf, Bertram Meier en Franz-Josef Overbeck, de laatste als voorzitter van de Duitse Bisschoppenconferentie en als voorzitter van de bisschoppelijke commissies voor liturgie,  kerkelijke roepingen, wereldkerk en geloof, samen met de algemeen secretaris, Dr. Beate Gilles, en de woordvoerder van de Duitse bisschoppenconferentie, Matthias Kopp.

Onderhuids

Het is allemaal ‘op de vlakte’ en diplomatiek. Maar ‘onderhuids’ speelt er meer. Zou de kerk in Duitsland een onderneming zijn, dan zou zij weliswaar niet failliet zijn, maar wel in surseance van betaling verkeren. De nood is hoog: massale kerkverlating, nauwelijks roepingen, sterke vergrijzing in het priesterbestand en een regering die de kerkbelasting wil afschaffen. Kortom ‘schraalhans is keukenmeester’ in de eens schatrijke en oppermachtige RK-kerk van Duitsland. Zelfs aan de uitzonderingen in het arbeidsrecht voor de kerk, werd door het links-liberale kabinet Scholz een eind gemaakt.

Financieel gaat het de kerk, op een enkele uitzondering na, nog steeds goed (dank aan de nog functionerende kerkbelasting). In de komende jaren kan de kerk door massale verkoop van (on)roerende goederen (afstoting kerkgebouwen) nog een tijdje vooruit. Maar de Duitse bisschoppen beseffen maar al te goed dat het in de komende decennia niet meer zal worden zoals het was.

Ook het Vaticaan, dat jaarlijks een flinke som geld uit ‘good old Germany’ mocht ontvangen via de Pieterspenning, ziet de ‘bui’ hangen in minder afdrachten uit Duitsland.

Het roer moet om

Het roer moet om, dat beseffen inmiddels alle Duitse bisschoppen. Belangrijkste vraag daarbij is: “Hoe krijg je de verloren schapen weer terug in de wei”? Secularisatie heeft gezorgd voor kerkverlating binnen de beide grote volkskerken in Duitsland, het misbruikschandaal van 2010 deed daar nog een forse schep bovenop. Het zal geen eenvoudige opgave zijn om de kerk weer op koers te krijgen.

Een belangrijk verlies is ook het (deels) terugtreden van twee uiterst geliefde bisschoppen, te weten Bode (bisdom Osnabrück) en Marx (München-Freising). Dit ‘bisschoppentandem’ kreeg veel voor elkaar in het verleden, maar acteert nu vanaf de zijlijn. Bode was zó geliefd bij het kerkvolk, dat er, één jaar na zijn aftreden, nog niemand is gevonden die hem kan opvolgen in populariteit en vakmanschap.

Het is aan Marx en Bode te danken dat Duitsland radicaal wil kiezen voor een eigen weg, desnoods buiten Rome om. Gesteund door ontelbare gelovigen, met de actiegroep Maria 2.0 voorop, heeft Duitsland de discussie mogelijk gemaakt voor zegening van hertrouwden en LHBTI’ers, vrouwen en gehuwde mannen als priester of diaken en een kerk die minder star is en openstaat voor democratisering.

Daden

Die discussiepunten wil men nu omzetten in daden, deels is dat al gelukt, zoals de zegeningen voor LHBTI’ers en hertrouwden. Bisschoppen en het overgrote deel van het kerkvolk willen nu verder, maar Rome is er nog niet klaar voor.

Waar de Paus ongetwijfeld bij menig Duits veranderingsvoorstel een glimlach op zijn mond krijgt, krijgen prelaten in Rome het schuim om de mond van ergernis. Eind dit jaar zal er -misschien- wat meer duidelijkheid komen tijdens de Pauselijke Synode. Komt er regionaal wat meer speelruimte en mogen de Duitsers ‘experimenteren’ of blijft de leer star en strak en gaan de Duitsers wellicht hun eigen koers varen? Eén ding is duidelijk: komen er geen veranderingen of versoepelingen dan is de surseance van de Duitse kerk een doorvaart naar een faillissement. Wie gaat er water bij de wijn doen?