Haar naam heeft de rode vuurmier (Solenopsis invicta) te danken aan haar agressieve kantje en bijzonder pijnlijke beet. Daarbij spuit de mier gif in, dat in sommige gevallen zelfs een een anafylactische shock kan veroorzaken. Maar dat is niet alles: de rode vuurmier is ook een van de meest invasieve invasieve soorten ter wereld, die schade veroorzaakt aan gewassen, gebouwen en zelfs elektrische apparatuur. De mier is afkomstig uit Latijns-Amerika en heeft zich snel verspreid naar onder meer Australië, China, de Caraïben en de VS.

Europa kon lang de dans ontspringen, maar nu heeft een groep mierenexperts tientallen nesten in het zuiden van Italië beschreven in het tijdschrift Current Biology -de eerste officiële waarneming van de mier in Europa.

Sicilië

Nadat ze foto’s hadden gezien van wat leek op de rode vuurmier in Sicilië, reisden de onderzoekers naar de regio om de identiteit van de soort te bevestigen. Ze vonden in totaal 88 nesten op een gebied van 4,7 hectare naast een rivier, waarvan sommige al vele duizenden werkmieren huisvestten. De lokale bevolking spreekt al over erg pijnlijke beten sinds 2019, dus de mieren zitten er waarschijnlijk al een tijdje.

“S. invicta is een van de ergste invasieve soorten – ze kan zich alarmerend snel verspreiden”, zegt hoofdauteur Mattia Menchetti van het Instituut voor Evolutionaire Biologie in Spanje. “De ontdekking in Italië was een grote verrassing, maar we wisten ook wel dat deze dag ooit zou komen. Er vestigt zich momenteel een groot aantal uitheemse mierensoorten in Europa, en de afwezigheid van deze soort was een soort van opluchting. Al tientallen jaren vrezen wetenschappers dat het zover zou komen.”

Vooral steden kwetsbaar

De wetenschappers vrezen dat de mier zich nu ook erg snel doorheen Europa kan verspreiden. Uit hun modellen blijkt dat zo’n 7 procent van het Europese continent geschikt is voor de mieren, en met name de steden blijken kwetsbaar: de helft van de Europese steden blijkt nu al kwetsbaar, en door de klimaatverandering kan dat aandeel nog groeien.

“Dat is vooral zorgwekkend omdat veel steden, waaronder Londen, Amsterdam en Rome, grote zeehavens hebben, waardoor de mieren zich snel naar meer landen en continenten kunnen verspreiden”, zegt Roger Vila van het Instituut voor Evolutionaire Biologie in Spanje.

Hulp van de bevolking

De wetenschappers plannen nu een campagne om de invasie in te dijken en in het beste geval de soort uit te roeien. Nieuw-Zeeland is tot nog toe het enige land ter wereld dat daarin is geslaagd. De onderzoekers zijn van plan hun methode te baseren op wat daar heeft gewerkt: systematisch gebieden inspecteren en de nesten uitroeien.

De hulp van de bevolking daarbij is cruciaal. Het team hoopt burgerwetenschappelijke programma’s te organiseren waarin mensen op zoek gaan naar S. Invicta en foto’s maken als ze denken de mieren gevonden te hebben.

“Burgers kunnen een heel belangrijke rol spelen”, zegt Menchetti. “We hopen dat we met hun hulp een groter gebied kunnen bestrijken en alle mogelijke leefgebieden te controleren. Er moet meer bewustzijn komen over dit probleem, omdat het probleem zich al in Europa voordoet. We hebben gecoördineerde actie nodig, en wel nu.”

423 miljard

Vorige week nog bleek uit een VN-rapport dat de opmars van invasieve soorten een steeds grotere – en duurdere – bedreiging vormen. Het rapport schat de jaarlijkse kost nu wereldwijd al op een slordige 423 miljard dollar per jaar.

Wereldwijd zijn er al naar schatting 37.000 soorten door de mens in nieuwe ecosystemen terechtgekomen, en dat cijfer stijgt steeds sneller. Van die soorten krijgen er 3500 het etiket “schadelijk”: ze vormen een ernstige bedreiging voor de natuur, de diensten die ze levert of de levenskwaliteit van de mens. Heel vaak worden de nieuwe soorten genegeerd tot het te laat is.