De psychologie en de neurowetenschap zijn stellig: lezen doet wonderen voor ons brein en ons emotionele welzijn. Zelfs als therapeutisch hulpmiddel of ter ondersteuning bij psychologische behandelingen komt lezen van pas. Dus waarom is er dan nog steeds zo’n hoog percentage niet-lezers?

Mogelijk omdat onze soort niet met een boek in de wieg is gelegd: mensen lezen pas sinds zo’n zesduizend jaar. Neurologisch gezien is de mentale activiteit ook niet verbonden met specifieke hersengebieden, zoals wel het geval is bij zien, ruiken of horen.

Wanneer een mens leert lezen, moet zijn brein zich “subspecialiseren”. Met andere woorden: reeds gevormde en rijpe gebieden reorganiseren zich om het mogelijk te maken.

Daar komen verschillende hersengebieden bij kijken: de gyrus supramarginalis (of: winding boven de rand), de gyrus angularis (hoekwinding), de frontale gebieden die betrokken zijn bij de motoriek van articulatie en de occipitale kwabben die visuele stimuli zoals letters verwerken.

Daarnaast worden de zones die verband houden met geheugen, betekenis en de emotionele inhoud van grafemen (lettertekens) en fonemen geactiveerd.

Alleen maar voordelen

Lezen biedt ten eerste psychologische voordelen, onder meer voor onze verbeelding en empathie. Onderzoeken hebben aangetoond dat het hersengebieden activeert die verband houden met de zogeheten theory of mind, oftewel het begrip dat iemand heeft van de belevingswereld en het perspectief van andere mensen. Lezen stimuleert volgens onderzoekers ook andere vermogens die tijdens psychotherapie naar voren komen, zoals introspectie.

Lezers ervaren ook voordelen voor cognitieve functies zoals concentratie, geheugen en aandacht. Als de gekozen lectuur erin slaagt om onze aandacht vast te houden, zijn we minder afgeleid door andere omgevingsstimuli. Dit effect is nog duidelijker wanneer we in onze kindertijd beginnen lezen. Een ander positief effect is minder stress: bij het lezen komen immers “gelukshormonen” zoals dopamine of oxytocine vrij.

En als dat nog niet genoeg is, ondersteunen talrijke studies het idee dat lezen veroudering vertraagt vanwege zijn invloed op cognitieve reserve. Cognitieve reserve zorgt ervoor dat je hersenen kunnen compenseren voor schade. Op deze manier kun je langer op hetzelfde niveau presteren. Hoe groter de cognitieve reserve, hoe langer het duurt voordat symptomen van onder meer dementie optreden.

Hoe het lezen in de samenleving bevorderen

Liefst 35,2 procent van de mensen hier in Spanje nooit of bijna nooit, tonen de laatste cijfers uit het rapport van het Spaanse Centrum voor Sociologisch Onderzoek (CIS). Dat cijfer kan naar beneden als de voordelen van lezen beter zouden gekend zijn.

De politiek zou daarbij een sleutelrol kunnen spelen met voorlichtings- en bewustwordingscampagnes gericht op alle leeftijdsgroepen. Mensen moeten worden uitgenodigd om de gezondheid van hun brein te verzorgen door te lezen. Bibliotheken, scholen, universiteiten en ouderencentra zouden deze campagnes een duw in de rug kunnen geven en meer boeken aanschaffen. Ook kunnen ze lezingen houden van wetenschappelijke experts en auteurs uitnodigen om ze met potentiële lezers in contact te brengen.

Gewoonte creëren

Op persoonlijk niveau is het allereerst belangrijk om een gewoonte aan te maken. Want bovenop de eerder genoemde voordelen is aangetoond dat dagelijks lezen ook schrijven bevordert – twee activiteiten die elkaar aanvullen en samen een therapeutisch voordeel opleveren.

Het is ook een goede strategie om onze leeservaringen te delen. We willen meer lezen als we deelnemen aan een leesclub, een boekpresentatie bijwonen of plekken bezoeken waar we andere mensen met dezelfde literaire interesses ontmoeten – denk aan een literair festival.

Dezelfde strategie kan worden toegepast met afhankelijke ouderen die weinig kans hebben om te socialiseren. Samen met hen lezen is een manier om hen genegenheid te tonen en actief te houden.

Kortom, lezen doet wonderen voor ons emotioneel en sociaal welzijn, met onbetwistbare voordelen die door wetenschappelijke studies worden ondersteund. Dus, waarde lezer van dit artikel, vier de boeken, geef ze cadeau en deel ze. Gun jezelf de luxe om actief deel te nemen aan deze activiteit die je brein en je emotionele huishouding verzorgt.

Dit opiniestuk van María J. García-Rubio hoogleraar Gezondheidswetenschappen, en Ana Merino, directeur van de leerstoel Literatuur en Samenleving, beiden van de Universidad Internacional de Valencia, is oorspronkelijk verschenen bij MariaBode-partner The Conversation.