Wat gebeurt er als een afgetreden Paus sterft? Dat is de ‘kardinale’ vraag nadat de snel achteruit gaande gezondheidstoestand van de voormalige Paus Benedictus XVI vanochtend bekend werd. Tot nu toe zijn er geen ‘draaiboeken’ voor een dergelijk voorval: het laatste waarschijnlijk vrijwillige ontslag was in 1294 door Celestine V, die stierf in 1296.
Overleden Bisschop
Tot nu toe heeft het Vaticaan zich nog niet uitgesproken, terwijl men wist dat het er ooit aan zit te komen. Waarnemers gaan ervan uit dat in het geval van een uitvaart voor Benedictus, de rituelen vergelijkbaar zijn met die van een overleden Bisschop: er kan dan een uitvaartmis zijn in de Sint-Pietersbasiliek of op het Sint-Pietersplein. Deze viering zal waarschijnlijk Paus Franciscus als celebrant kennen, en niet een lid van het College van Kardinalen. Volgens diverse speculaties zou een bijzetting in de grot onder de Sint-Pietersbasiliek volgen.
“De begrafenis van een Emeritus Paus is de begrafenis van de Emeritus Bisschop van Rome”, zegt kerkhistoricus Alberto Melloni. De situatie in het geval van Benedictus XVI zou historisch ongekend zijn.
Opbaring
Omdat Benedictus ooit het staatshoofd was, zal zijn uitvaartviering waarschijnlijk uitgebreider zijn. Het is te verwachten dat officiële delegaties uit verschillende landen aanwezig zullen zijn. Om meer tijd te hebben voor de reis en om Benedictus’ vroegere status als Paus te eren, zal zijn lichaam waarschijnlijk enkele dagen in de Sint-Pietersbasiliek worden opgebaard. Zo was het ook met vorige Pausen. De lange rijen pelgrims die dag en nacht in de rij stonden om de overleden Paus Johannes Paulus II in 2005 te eren, staan een ieder nog voor de geest.
9-daagse rituelen
Een verschil tussen een uitvaart voor Benedictus en die voor een zittende Paus zijn de negendaagse rituelen die vóór de begrafenis bij een zittende Paus moeten worden nageleefd. Deze zullen waarschijnlijk niet bij Benedictus worden gehouden, zegt Melloni.
Kerkhistorisch professor Christopher Bellitto van de Kean University, New Jersey (VS), zegt dat de ongebruikelijke beslissing van Benedictus om af te treden als Paus waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor wat er na zijn dood gebeurt. Benedictus kondigde in 2013 zijn aftreden aan. Niet alleen zijn titel, Emeritus Paus, maar ook zijn beslissing om het witte Pauselijk gewaad te blijven dragen, was volledig nieuw voor de Rooms-Katholieke Kerk. Het aftreden van een Paus zal in de toekomst minder ongebruikelijk zijn, aldus Bellitto.
“De kranten zullen straks wellicht koppen: “De ene Paus begraaft de andere”, zegt Bellitto in een e-mail. “Maar dat is niet waar. Om het duidelijk te maken: Benedictus is de voormalige Paus.”
