-Brussel/Berlijn/Rome- Volgt de nieuwe Paus de lijn van wijlen Paus Franciscus of wint het conservatieve kamp? Dát is de vraag die theologen dezer dagen bezig gaat houden. “Eén ding is zeker: de conservatieve krachten binnen het Vaticaan zijn sterk en worden door machtige groepen gesteund.”
De Belgische theologe Karlijn Demasure en de Duitse Vaticaankenner Andreas Englisch volgen de ontwikkelingen in Rome, na het overlijden van Paus Franciscus op de voet. Zij is verbonden aan de Saint Paul University in Canada, maar woont op 50 kilometer van het Vaticaan. Als enige leek zetelt zij bovendien in een werkgroep binnen het Vaticaan die zich buigt over nieuwe selectiecriteria voor bisschoppen. Andreas Englisch is journalist voor o.a. de Duitse publieke omroep en kan als een van zeer weinige Europese journalisten zeggen een persoonlijke en vriendschappelijke relatie te hebben met de overleden Paus.
“Wat wij hebben geleerd uit het verleden is dat het meestal niet de kandidaat wordt van wie de naam druk circuleert. Eén kardinaal vertelde mij dat zo’n conclaaf heel vreemd verloopt. Zij hebben een bepaald idee wanneer zij binnenstappen in de Sixtijnse Kapel, maar daar is dan geen eensgezindheid over en plots komt een compromiskandidaat naar voren,” aldus Demasure. Englisch is er zeker van dat vele kardinalen al een wenskandidaat en vaak meerdere in gedachten hebben, tijdens de eerste stemronden passen zij dan vaak hun keuze aan, wanneer zij bijvoorbeeld merken dat iemand op hun lijstje erg weinig stemmen krijgt.
Het conclaaf vindt plaats vijftien tot twintig dagen na het overlijden van de Paus. Daar gaat zo veel tijd over omdat er vroeger geen vliegtuigen waren en het lang duurde alvorens alle kardinalen in Rome waren. Nu gaat dat natuurlijk sneller. Ook zijn er snellere communicatiemiddelen, waardoor er voor een conclaaf veel intensiever contact is. Een belangrijk moment is het pre-conclaaf, waarin ook kardinalen boven de 80 jaar zetelen (alleen kardinalen jonger dan 80 hebben een stem tijdens het eigenlijke conclaaf, red.). Dan wordt eigenlijk al beslist welke richting de kerk uit moet.
“Na het aftreden van Paus Benedictus XVI was het de latere paus Franciscus die opviel in dat pre-conclaaf met een heel mooie toespraak. Hij betoogde dat het Vaticaan niet het centrum van de wereld of zelfs de kerk was. Dat het Vaticaan naar de mensen moest gaan en niet omgekeerd. Die speech heeft veel kardinalen aangesproken en heeft er zeker mee voor gezorgd dat hij verkozen werd”, aldus Demasure.
Englisch merkt op dat Franciscus 108 van de 135 stemgerechtigde kardinalen heeft benoemd. Daarmee heeft hij feitelijk de toekomst van een progressievere lijn verzekerd. “Dat zal zeker een invloed hebben en zal er wellicht voor zorgen dat er geen oerconservatieve opvolger komt, maar dat is nooit een volledige zekerheid. Benedictus heeft ook veel kardinalen benoemd, allemaal erg behoudende mannen en toch kreeg hij een opvolger van een totaal andere strekking.”
Volgt de nieuwe Paus de lijn van de overleden Franciscus of wint het conservatieve kamp? Dát is de vraag die Englisch en Demasure nu bezighoudt. “Eén ding is zeker: de conservatieve krachten binnen het Vaticaan zijn sterk en worden door machtige groepen gesteund.”
Allianties
Beide Vaticaankenners zijn zich zeker dat verschillende kampen nu allianties vormen. De conservatieve vleugel vindt dat Franciscus het Pausdom heeft verkwanseld, door zo sober en pastoraal te zijn. Hij wilde vooral dicht bij de mensen staan en kwam op voor hulpbehoevenden en migranten. De regels, pronk en geloofsleer stonden bij hem op het tweede plan. De behoudende vleugel is zwakker dan ooit, maar nog niet verslagen, zij zitten ook in de administratie van het Vaticaan. Het is een publiek geheim dat kardinalen – minder conservatieve dan – een heel sterke tegenwerking ondervinden binnen het Vaticaan. Sommige van die conservatieve krachten zijn heel machtig en worden door machtige en rijke groepen gesteund. Zij zijn zich dus zeker aan het organiseren om zullen hun volle gewicht in de schaal gooien.
Paus Franciscus heeft bij lange na niet bereikt wat hij graag zou willen. Hij heeft wel ‘deuren geopend’ naar veranderingen. Daar kan zijn opvolger op voortborduren, maar hij kan de deuren ook weer langzaam sluiten. Maar hij moet voorzichtig te werk gaan, een schisma ligt op de loer. Dat vrouwen meer macht hebben gekregen is conservatieven een ‘doorn in het oog’. Ook de zegeningen voor homokoppels is vooral in groeiregio’s zoals Afrika onverkoopbaar. Een volgende Paus kan die zegeningen niet zomaar afschaffen, maar wel naar de achtergrond schuiven. Ook de vele aandacht voor armen en migranten zit conservatieven dwars. Het is simpelweg een groep die toch niet in de kerk komt en als zij er komen doneren zij niets. De nieuwe Paus zal uiterst diplomatiek moeten ‘schipperen’ tussen het progressieve noorden en het stokconservatieve zuiden.
Englisch is uiterst benieuwd naar de huisvestingskeuze van de nieuwe Paus. Gaat hij in het Pauselijk paleis wonen -door Franciscus verafschuwd- of kiest hij een bescheidener woonstek? Kiest hij voor een limousine uit het Pauselijk wagenpark, of zoals Franciscus voor klein en zuunig? Die keuze zal al heel veel zeggen over de nieuwe lijn van de komende Paus.
